معماران قدیم چگونه تهران را ساختند؟

معماري در عصر حاضر مديون مرداني است كه امروزه كمتر از آنان ياد مي شود. معماراني كه به سبك مدرن ويژه اي در ايران دست يافتند و بر آن مداومت ورزيدند. ماكسيم سيرو، آندره گدار، نيكلاي ماركوف، آوانسيان و … با وجود تلاش هاي مستمر در دو قرن گذشته به گمنامي سپرده شدند. در واقع اينها بانيان معماري و شهرسازي در ايران معاصرند. ايراني كه سال هاي متمادي مقهور و مسحور تمدن فرنگيان بود. تاسيس اين بناها اگرچه به اهتمام اين افراد صورت گرفت اما بدون حمايت شاهان، دولت ها و درباريان وقت هرگز استوار نمي‌شد. اينان كه غالبا دانش آموختگان غرب بودند با تقليد از معماري غربي و تلفيق آن با معماري سنتي ايراني توانستند بنيادها و ابنيه هاي ابتدايي معماري و شهرسازي را در ايران پايه گذاري كنند. بارزترين و مهمترين خصيصه اين معماران كه آنان را از نسل هاي آينده متمايز مي سازد، آگاهي و شناخت آنان از ميراث معماري ايراني بود. مقياس و دامنه فعاليت هاي معماري و شهرسازي فضايي را پراكند كه در آن مهندسان خارجي و ايرانيان از فرنگ برگشته در تعامل با يكديگر قرار گرفتند. به غير از اين‌ها، معماران ديگري همانند فروغي و وارتان هر كدام به تنهايي به لحاظ سبك و فرم در معماري ايران تاثير گذار بودند و به تجربه هايي در زمينه آميختن سبك هاي معماري ايراني با سبك هاي غربي دست يازيدند. اين معماران در عصري كه سنت و ديرينگي اساس آن را تشكيل مي داد، نمي توانستند پيام دنياي نوين را جز از طريق نمادها و ساختمانهاي مدرن به جامعه آن روز منتقل سازند. اهتمام و جديت اين مردان در تاسيس و بنياد چنين عمارت و ابنيه هايي استوانه مستحكمي از ريشه هاي مدرنيته در جامعه ايران بود. نيكلاي ماركوف نيكلاي ماركوف متولد سال 1882 ميلادي در شهر تفليس گرجستان در بخش معماري دانشكده هنرهاي زيباي آكادمي سلطنتي سن پتررزبورگ به تحصيل پرداخت و در سال 1910ميلادي، فارغ التحصيل نقاشي معماري شد. چهارسال بعد از بخش فارسي آكادمي زبانهاي شرقي سن پترزبورگ فارغ التحصيل شد. در خلال جنگ جهاني اول در قفقاز خدمت كرد. وي در سال 1917 م (1336 ق. 1269ش.) آجودان فرماندهي بريگاد قزاق شد كه يك واحد ويژه نظامي در ايران بود كه ناصرالدين شاه آن را تشكيل داده بود. ماركوف دوست و همرديف رضا شاه بود. وي پس از خروج از بريگاد قزاق درسال 1921 م. فعاليت معماري خويش را در تهران آغاز كرد. او معماري اسلامي و شيوه هاي سنتي احداث بناهاي ايراني و مصالح محلي از قبيل آجر، سنگ، كاشي و گچ را مي ستود. در واقع، آجرهاي خشتي كه وي به كار مي برد به نام آجر ماركوفي مشهور شد. شهر تهران در دهه 1300 و1320ش پر از ساختمان هايي به سبك او شد، سبكي كه تلفيق چهار نوع فرهنگ را به نمايش مي نهاد: مدرن، التقاطي، غربي و ايراني. وي چندين وزارتخانه، ساختمان شهرداري و اداره، كارخانه، كاخ و زندان، استاديوم ورزشي، مدرسه و مغازه ساخت. در ميان ساختمان هاي بسيار هماهنگ با فرهنگ ايراني كه ماركوف ساخت، مي توان به ساختمانهاي قديمي شهرداري، دبيرستان البرز، مدرسه ژاندارك و كارخانه هاي قند ورامين و كرج اشاره كرد. او همچنين ساختمان سفارت ايتاليا و ساختمان سينگر درخيابان سعدي را به سبك كلاسيك اروپايي ساخت كه در آن ها براي اولين بار در ايران از پنجره هايي با شيشه هاي يكسره بزرگ استفاده شده بود. وي همچنين چندين خانه از جمله خانه قره گوزلو و خانه نوابي در پل رومي، نزديك الهيه در شمال تهران را نيز به سبك كلاسيك در آورد. آندره گدار نخستين آرشيتكت خارجي بود كه در ايران سمتي دولتي داشت. او براي حفاري هاي باستان شناسي وحفظ ميراث گذشته خط مشي هايي ارائه كرد و موزه جديد باستان شناسي تهران و موزه ايران باستان را او ساخت. گدار در مقام نخستين رئيس دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران، بيش از 30 سال در آموزش معماري ايراني دخالت داشت. او به كمك محسن فروغي برنامه درسي رشته معماري را براساس برنامه مدرسه عالي هنرهاي زيباي فرانسه تدوين كرد و راهنماي اصلي در تهيه طرح محوطه دانشگاه تهران توسط وي صورت گرفت. يكي ديگر از موفقيتهاي آندره گدار تركيب همدلانه سنت و معماري در مقبره حافظ در شهر شيراز بود كه در سال 1318 شمسي ساخته شد. اين كلاه فرنگي كه از همه جهات باز است و در باغ بهشت آساي حافظيه شيراز واقع شده نمايانگر تسلط وافر معمار آن در به كاربردن سنن ايراني است. اغلب تصور مي كنند كه اين بناها توسط يك مهندس معمار بومي ساخته شده است. ماكسيم سيرو ماكسيم سيرو در مدت سه دهه برجسته ترين معمار خارجي در ايران بود. وي به عنوان باستان شناس وارد ايران شد و به سرعت جذب برنامه هاي بازسازي شاه شد. «سيرو»، علاقه وافري به سنت هاي معماري ايران داشت، او كه مستقيما در چند پروژه بازسازي ازجمله بازسازي مساجد قم و يزد دخالت داشت، به طراحي ساختمانهاي مدرن متعددي پرداخت كه تفسير او از معماري سنتي را ارائه مي كردند. و شكل بارزتر اين خصوصيت را مي توان در مدارسي ديد كه در شهرستان هاي مختلف احداث شد. در مدارس ساخت او كه با توجه خاص به شرايط خاص منطقه، آب و هوا و فرهنگ طراحي شده اند، عناصري سنتي مانند گنبد و بادگير و ايوان به كار گرفته شده است. آثار مهم معماري او عبارت اند از: مجتمع دانشكده پزشكي و چندين دانشكده دانشگاه تهران، كتابخانه ملي، بخش هاي الحاقي به موزه ايران باستان، چند بناي يادبود، بيمارستان، مدرسه، استاديوم، كارخانه، هتل و ويلا براي چندين وزير و مقام عاليرتبه دولتي. بعلاوه سيرو با مهندس معمار ايراني، محسن فروغي، در مراحل ساخت ساختمان هاي دانشگاه تهران و وزارت دارايي كه طراح آنها مهندس فروغي بود نيز همكاري مي‌كرد. نيكلاي ماركوف، آندره گدار و ماكسيم سيرو، تا آخر دهه 1330 ش نيز فعال و با نفوذ بودند. آنان با مشاركت در برنامه مدرن سازي رضاشاه در برقراري يك نظام آموزشي و نحوه فعاليت حرفه اي نقش مهمي برعهده داشته و براي وارثان ايراني خود مجموعه اي از آثارمكتوب و آثار ساخته شده برجاي گذاشتند كه به روشني تمام از امكانات ايجاد معماري جديد حكايت مي كردند. معماران ايراني تهران محسن فروغي، اولين مهندس معمارايراني بود كه در برنامه سازندگي رضا شاه شركت كرد. وي يكي ازبانيان حرفه معماري در ايران بود. او فرزند ذكاء الملك فروغي، در سال 1313 شمسي، از مدرسه عالي هنرهاي زيباي پاريس فارغ التحصيل شد. تعدادي از ساختمانهاي مهمي كه او ساخت عبارتند از:دانشكده حقوق دانشگاه تهران با همكاري ماكسيم سيرو، وزارت دارايي، شركت تعاوني دولتي به نام تعاون و مصرف، بيمارستان بانك ملي وشعبات اين بانك درشهرهاي شيراز، اصفهان، تبريز و بازار تهران. شيوه‌اي كه در طراحي بناها بكارمي برد تركيبي از شيوه هاي مدرن و سنتي بود كه ساختمان بانك ملي بازار نشان دهنده سبك فروغي اوست. مشاركت او در تشكيل انجمن آرشيتكت هاي ايران وتاسيس نخستين مجله حرفه‌اي به نام آرشيتكت سبب شد كه وي به نيروي محرك اصلي جنبش مدرن معماري ايران بدل شود. وارتان آوانسيان از ارامنه اهل تبريز بود كه در ساخت بناهاي خصوصي و عمومي شهرت زيادي پيدا كرد. او به اروپا رفت و در آنجا تحصيل كرد و پس از مدتي طراحي در يكي از كارگاههاي قاليبافي و تدريس در مدارس تهران، در رشته معماري و شهرسازي مدرسه عالي تخصصي معماري در پاريس به تحصيل پرداخت. ازجمله بناهاي ثبت شده به نام وي را مي‌توان از مدرسه كودكان بي سرپرست (واقع در خيابان سرگرد سخايي فعلي)، هتل دربند، كاخ رضا شاه در سعدآباد، دو سينما در تهران، سينما متروپل در خيابان لاله زار، وديانا در خيابان شاه رضا (انقلاب) را نام برد. استفاده خلاق او از بتن تاثير زيادي در گسترش معماري مدرن در ايران داشت. كاخ دربندش با كف هاي طره اي، و استفاده از خطوط روشن افقي و عمودي توجه همه را در حرفه معماري به خود جلب كرد. گابريل گوركيان گورگيان در سال 1921 ميلادي از دانشكده معماري وابسته به آكادمي هنرهاي زيباي وين فارغ التحصيل شد. گابريل گوركيان شاگرد اسكار اشترنارد از شاگردان جوزف هافمان بود. وي ابتدا سرمعمار در شهرداري تهران و بعدها وزارت دارايي شد. از بناهاي تاسيس شده توسط وي مي توان باشگاه افسران تهران و تئاتر تهران در خيابان فردوسي، سه وزارتخانه و هفت ويلاي خصوصي را نام برد. او بعد از ترك ايران در سال 1316 ش، حدود ده سال در انگلستان و فرانسه بود و پس از آن براي هميشه در امريكا مقيم شد. * * * * * پس از تاسيس بناهايي در تهران، كه متعلق به معماران اروپايي بود، به تدريج معماران ايراني با اقتباس از معماري مدرن و سنتي حاكم در ايران دست به ابداعات نويني زدند كه در تاريخ معماري ايران در آن زمان بي بديل بود. از نسل اول معماران ايراني فقط سه تن ميراث شايان ذكري باقي گذاشتند: كيقباد ظفر بختيار، علي صادقي، ايرج مشيري از نام آورترين آنانند: 1- كيقباد ظفر بختيار دركالج سلطنتي هنر انگلستان تحصيل كرده بود. او در بناهايش از پنجره هاي گرد و كوچك و پنجره هاي قابدار با سايبان استفاده مي‌كرد و حجمهاي هندسي در كارش به چشم مي‌آمدند. ساختمان بانك ملي شهر گرگان و طرح هتل آب گرم در لاريجان در واقع نشان دهنده سبك او بود. 2- علي صادق در سال 1309 به اروپا رفت و در دانشگاه كان و آكادمي هنرهاي زيباي بروكسل به تحصيل پرداخت و در سال 1316 شمسي به ايران بازگشت. در سال هاي 1318 و 1319شمسي به عضويت انجمن شهرداري تهران انتخاب شد. او در تشكيل انجمن آرشيتكت هاي ايراني بسيار موثر بود. طراحي موزه تبريز، بانك رهني و مقبره رضاشاه از اثرات وي بوده است. مهم ترين نقش و تاثير صادق در محيط معماري، ترويج ساخت مسكن ارزان قيمت بود. 3ـ ايرج مشيري سردبير و موسس مجله آرشيتكت، يكي از چهره هاي اصلي در تبديل معماري به حرفه بود. او نظريه پردازي قوي بود كه از نشريه خود براي طرح مسائل زمان خويش، و فراهم آوردن تريبوني براي معماران و بازكردن باب گفتگو بين معماران، ديوانسالاران، سياستمداران و عامه مردم استفاه مي كرد. هرچند مجله آرشيتكت نتيجه تلاش وهمكاري جمعي بود اما خط مشي اصلي آن را مشيري تعيين مي كرد. اهميت او در ارائه مباحث و انديشه هاي معماري مدرن بود و مجله‌اش، گرچه عمري كوتاه داشت، آرمانگرايي نسل جوان معماران حرفه اي ايران را منعكس مي كرد. منابع: 1ـ پيشكسوتاني كه به تهران مدرن شكل دادند، مينا معرفت، موزه ملي تاريخ امريكا، بنياد اسميت سونيين، واشينگتن 2ـ ايران و مدرنيته، مصاحبه رامين جهانبگلو با ايرانشناس فرانسوي برنارد اوركاد، نشرگفتار، چاپ 1379 3ـ ايران و مدرنيته، مصاحبه رامين جهانبگلو با رضا مقتدر، نشرگفتار، چاپ 1379 4ـ تهران پايتخت دويست ساله، شهريار عدل و برنارد اوركاد، انتشارات وزارات مسكن و شهرسازي ، 1366 5ـ گزارش دانشگاه تهران و مدرسه دارالفنون، سيروس علي نژاد، سايت فارسي بي. بي. سي، بهمن 1383

 blogfa.com

مقاله ای در مورد نما

موضوع:نمای بی هویت ،شهر را بی هویت می کند: نماي هر ساختمان در شكل‌دهي به مجموعه شهري كه در آن حضور دارد، موثر است. اگر به نماي يك ساختمان بدون در نظر گرفتن نماي ديگر ساختمان‌هاي شهر توجه شود، همگوني نماي شهري در مجموع از بين مي‌رود. به نقل از پايگاه اطلاع رساني شهرسازي و معماري، بررسي آماري نشان دهنده اين موضوع است كه در هر سال 50 ميليون نفر به جمعيت شهر نشين كشورهاي در حال توسعه اضافه مي‌شود. در ايران نيز شهر نشيني طي دهه‌هاي گذشته با شتاب فزاينده اي گسترش يافته و همچنان اين روند ادامه دارد. رشد سريع جمعيت و گرايش مردم به شهر نشيني، تقاضاي فزاينده‌اي را براي تهيه مسكن به دنبال داشته كه اين موضوع در پي خود مشكلات عديده اي در زمينه توسعه شهري بوجود آورده است. ناتواني در پاسخگويي مطلوب و مناسب به اين مساله، وضعيت نا مطلوبي را به صورت بي مسكني، بد مسكني و تنگ مسكني براي بسياري از اقشار جامعه به همراه آورده است. مسكن به عنوان يكي از نيازهاي نخستين بشر، ابتدايي ترين سوالي بوده كه انسان سعي در يافتن پاسخي مناسب و معقول براي آن بوده است، اما هميشه در برنامه ريزي‌هاي ملي به مسكن نه به عنوان محلي براي آسايش ساكنان در ابعاد عيني و ذهني، بلكه به عنوان يك مشكل اقتصادي و فقط از اين بعد بر خورد شده است. سازندگان و توليدكنندگان مسكن آزاد به‌دليل اينكه به‌دنبال فروش سريع و بازگشت سرمايه خود هستند، سعي در هر چه بيشتر مطرح كردن خود در محله مسكوني و نمايشي متمايز از بناي خود دارند و به همين دليل يكي از دلايل عمده ناهماهنگي نماي ساختمان‌ها در سطح شهر هستند. در رابطه با مسكن تعاوني شرايط بدتري وجود دارد. به دليل وضعيت مالي ضعيف سازندگان و اينكه ساكنان و مالكان به‌دنبال فروش ساختمان نيستند، بدون انجام عمليات پاياني نظير نماسازي مورد استفاده قرار مي گيرند و يا با كمترين هزينه و بدون طراحي نما، حجم و كالبد ساختمان رها مي‌شود. البته در سال‌هاي اخير در شهر تهران هيچ ساختماني بدون نماسازي نبوده است، ليكن اين مساله در شهرستان‌ها همچنان انجام مي‌شود. چگونه به موضوع نما در معماري بينديشيم؟ نما در لغت نامه دهخدا به معناي صورت ظاهري هر چيزي، آنچه كه در معرض ديد و برابر چشم است، آنچه از بيرون سوي ديده مي شود، منظره خارجي بنا و عمارت،‌ قسمت خارجي ساختمان و نماسازي، فن روسازي ساختمان و ساختن نماي عمارت است. در سال‌هاي اخير پس از مطرح شدن دوباره اهميت فضاهاي عمومي و ارزش زندگي شهري، نما اهميت دوباره اي يافته است. نما در عمل درون ساختمان را از بيرون و فضاي خصوصي را از فضاي عمومي جدا مي كند. نما حاكي از موقعيت فرهنگي سازندگان ساختمان است و نشانگر ميزان نظم طرح ساختمان، امكانات و ذوق تزيين و خانه آرايي طراح و مالك است. يك نما به مثابه معرفي وضعيت ساكنان ساختمان در بين عموم است. نما در واقع صورت ساختمان و بهترين بيان حالتي است كه فرد طراح يا مالك از خود در برابر بيرون دارد. نماهاي داخل ساختمان بيشتر جنبه خصوصي دارند، ليكن نماهايي كه به سمت كوچه و بافت شهر باز مي‌شوند، جنبه عمومي تر دارند. بنابراين وجوه پشت و جلوي ساختمان از يك طرف داراي نمود اجتماعي و از طرف ديگر نمود مشخص ساكنان خود است بنابراين نماي هر ساختمان بايد هم با فضاي عمومي همبستگي داشته باشد و هم بتواند حجم داخلي ساختمان را بيان نمايد. نماي هر ساختمان موثر در مجموعه شهري است كه در آن حضور دارد و اين تاثير را در بدنه خيابان‌ها يا ميدان‌ها كه در آن قرار گرفته است مي گذارد. اگر به نماي ساختمان واحدي، بدون در نظر گرفتن نماي ديگر ساختمانها فكر شود، همگوني نماي شهري در كليت از بين مي‌رود. تناقض بين جنبه شهري و بيان فردي نما در صورتي مي‌تواند از بين رود كه ساختمان جزيي از شهر در نظر گرفته شود و ارتباطات آن با محيط اطراف چند جانبه باشد. نماي رو به كوچه و خيابان بايد تابع عوامل همبستگي بين نماهاي اطراف باشد. اما در عين حال بر اساس تركيبي از اجزا مختلف بر حسب عملكرد، ابعاد و مصالحشان شخصيت خاص خود را دارد. نما در واقع يك سطح صاف و تخت نيست بلكه آن سطح انتقالي بين فضاي داخل و خارج است كه با عقب نشستگي و پيش آمدگي، تراس و غيره با فضاي داخل مسكن ارتباط پيدا مي‌كند. براي اينكه نماي ساختمان حريم خصوصي ساكنان خود را حفظ كند بايد نسبت به خيابان بسته‌تر و محفوظتر باشد. نماي ساختمان بايد به‌دنبال خلق يك كليت هماهنگ به‌وسيله تناسب خوب پنجره ها، بازشوهاي در، سايبان و محدوده سقف‌ها،‌ سازه عمودي و افقي، مصالح، رنگ، عناصر تزييني و... باشد. پنجره‌ها همواره با ديگر عناصر ديوار، ‌سطوح باز و بسته، تيره وروشن، صاف و ناهموار را بوجود مي آورند. به علت تكرار دوره اي پنجره ها، در ساختمان‌هاي چند طبقه، نظم كاملي به چشم مي‌خورد. اما گاه به‌علت افزايش نور در طبقات بالاتر كاهش داده مي‌شود و اين نظم آهنگ خود را از دست مي‌دهد. جداسازي عناصر افقي و عمودي تاثير كلي در نما دارد. تناسبات عناصر ساختمان لازم است با كل ابعاد ساختمان مطابقت داشته باشد. براي مثال در ساختمان‌هاي كوتاه عريض، ابعاد عرضي غالب خواهد بود. در ساختمان‌هاي بلند عناصر باريك برتري خود رانشان مي‌دهند. در و پنجره و نعل درگاه‌ها تاثير خاصي در نما مي‌گذارند. ناودان‌ها، سايه بانها، پيش آمدگي‌هاي سقف و بالكن‌ها ايجاد سايه هاي خاصي بر روي نما مي‌كنند. تفاوت سطح ها بايد در نما مشخص باشد. براي مثال بين طبقه همكف، ساير طبقات و طبقه انتهايي بايد يك تفاوت اساسي وجود داشته باشد. تركيب كلي نما در واقع نظم در اين تفاوت‌ها است. عناصر اصلي نما مثل پنجره، در، سطوح و محدوده پاياني سقف و غيره در شكل، رنگ، و مصالحشان با يكديگر اختلاف دارند. اين عناصر معناهاي متفاوتي دارند. مثلا نمي‌توان بالا و پايين پنجره و در را با هم هم‌رديف كرد. اگر ارتفاع اين بازشوها يكسان نباشد مي توان از ضرايب مشترك و يا رنگهاي يكسان استفاده نمود. نسبت‌هاي هندسي نقش تعيين كننده اي در هماهنگ سازي ظاهر نما دارند. مي‌توان پنجره ها را در گروه‌هاي كوچكتر تركيب شده كه شكل مشخصي را ايجاد مي‌كنند دسته بندي كرد. نماها مي توانند از نظر مصالح نيز با يكديگر متفاوت باشند. مصالح نما در رنگ، شكل، زبري و خشني نما تاثير مي گذارد. مصالح بومي نشان مي‌دهد كه نما مربوط به چه منطقه اي است. تركيب پنجره ها، ايوان‌ها، درها و به‌طور كلي بازشوها، همچنين بافت و جنس نما و كمپوزسيون آن در هر عصر متفاوت است و در عين حال در يك تداوم شهري تغيير مي‌كند. طراح مي‌تواند نما را به عاليترين حد تركيب معماري برساند و يا آنرا تا حد يك سطح بدون طراحي و فكر رها كند. در اعصار مختلف بازشوها به شكل مشابهي در سطح نما قرار مي‌گيرند و تنوع در قرار گيري آنها تابع عوامل داخلي چون بزرگي ساختمان، عريض بودن آن و يا عوامل اقليمي چون جهت قرارگيري و محل قرارگيري است. در پهناي ديوار نما تعبيه پنجره دو جداره، آفتاب‌شكن، سايبان و ... نقش تنظيم كننده شرايط آب و هوايي فضاهاي داخلي را خواهد داشت. در ديوارهاي باريك معاصر اين عمل با جلو و عقب آمدن ساختمان انجام مي‌شود. يكي از عوامل ضروري درهويت نما تعيين محدوده نما است. نمايي مي تواند در طرح خود موفق باشد كه به اين سوال‌ها پاسخ گويد. محدوده عمودي جانبي ساختمان كجاست؟ خط پاياني افقي ساختماني چگونه است و مرز ساختمان در آسمان به چه شكل است؟ انتهاي ساختمان چگونه به پايان مي‌رسد؟ گوشه‌هاي ساختمان چه وضعي دارد؟ اگر ساختمان همسايه اي دارد ارتباط نماي ساختمان فعلي با نماي همسايه چگونه به پايان مي رسد؟ گوشه هاي ساختمان چه وضعي دارد؟ اگر ساختمان همسايه دارد ارتباط نماي همسايه چگونه است و اگر در فضا قطع مي شود اين ارتباط چگونه است. محدوده هاي افقي ساختمان عبارتند از نقطه اتصال به آسمان ( محدوده پاياني ساختمان) نقطه اتصال به زمين (محل نشستن ساختمان بر زمين) و پوشش ساختمان مثل بام و شيرواني. محدوده پاياني ساختمان بايد معناي اتمام ساختمان را با خود داشته باشد و طبقه همكف ساختمان را با خود داشته باشد و طبقه همكف ساختمان بايد مفهوم نشستن ساختمان بر زمين را برساند. طبقه همكف بايد در محدوده قد افراد كشش لازم را بر عابر پياده و بيننده ايجاد كند. كنج يا گوشه نما در واقع محل برخورد دو نماي عمود بر هم است. كنج مي‌تواند حالت عمود 90 درجه، نيم دايره يا سه وجهي را داشته باشد و هر كدام مي تواند تاثيرات متفاوتي را در نما بگذارد. در يك ميدان يا چهارراه هماهنگي كنجهاي ساختمان هايي كه در چهار طرف آن قرار گرفته است مي تواند در نماي شهري تاثير زيبايي داشته باشد. نماي ساختمان خالق نماي شهري است نماي شهري از مجموعه نماهاي مشرف به فضاي عمومي به‌دست مي آيد. اين نماها از جهتي همگن و از جهتي ناهمگن هستند. مي‌توانند همگن باشند چون با استفاده از زباني مشترك روي بدنه اجزا شهر اجرا مي شوند و اما از آنجا كه هر كدام از اين فضاها به كمك اين زبان، مقاصد و نيازهاي خود را بيان مي‌كند، ناهمگن هستند. در شهرهاي ما زبان مشتركي بين نماها وجود ندارد. نه فرهنگ مشتركي براي بيان دارند، نه مصالح يكساني به‌كار گرفته اند و نه سبك مشخصي را دنبال مي‌كنند. در واقع هر يك از نماها در شهر نشانه وضعيت اقتصادي و اجتماعي سازنده و نحوه تفكر و نگرش او به مسايل مختلف است. نماي شهري در واقع تركيبي از اجزا متفاوت است كه بر اساس اتفاقاتي كه در خيابان‌ها ومعابر مي‌افتد شكل مي گيرد. اين اجزا در صورت رعايت مسايلي كه پيش از اين نيز به آن پرداخته شد مي‌توانند با يكديگر نقاط اشتراك جالبي داشته باشند كه نمي توان وجود آنها را نفي كرد. عناصر پراهميت درنما ورودي يكي از عناصر حايز اهميت نما در ساختمان است كه محل و اهميت طراحي آن به شكل مستقيم نمايانگر نقش و عملكرد ساختمان است. در ورودي نشانه گذر از فضاي عمومي خارجي به فضاي خصوصي داخلي و يكي از مهم ترين عناصري است كه مي‌توان به عنوان نشانه ساختمان از آن نام برد. ليكن به‌دليل اهميت اقتصادي كه سطوح ساخته شده داخلي براي سازندگان دارند، اغلب ورودي‌ها به فضاهاي كم اهميتي تنزل يافته اند. سرمايه گذاران ساختماني هم فقط به رعايت ضوابط ضروري طراحي ساختمان بسنده مي‌كنند. بيشترين مشكل زماني است كه ورودي وسايل نقليه به حياط پاركينگ با ورودي خود ساختمان يكي شود. در اين حالت فرد وارد شونده به ساختمان فقط يك راه باريك كنار ديوار برايش باقي مي‌ماند. گاه نيز ورودي يك ساختمان مسكوني بيش از حد پرتجمل است، به‌نحوي كه عملكرد ساختمان را دگرگون مي‌سازد. زماني هم ورودي به يك بناي بزرگ تنها با روزنه‌اي امكان پذير مي‌شود. تناسب ورودي و حجم ساختمان مي تواند نقش مهمي در توجيه عملكرد و شكل ساختمان داشته باشد. از آنجا كه طبقه همكف ساختمان قسمت اتصال به زمين يا كف پياده رو است، به صورت قابل توجهي در معرض ديد قرار مي‌گيرد. طبقه همكف اهميت ويژه اي در زندگي شهري دارد، به اين علت كه عابران پياده اين قسمت را به‌طور مستقيم مي‌بينند. از اين رو نماي اين قسمت پر اهميت است و مصالح مورد استفاده در اين قسمت بايد نسبت به بقيه ساختمان با دوامتر و مستحكم تر باشد تا عابر در نگاه به نماي ساختمان احساس ثبات كند. ساختمان‌هايي كه طبقه همكف آنها عملكرد تجاري دارد، به‌دليل تغيير دكوراسيون واحدهاي تجاري دايما دستخوش دگرگوني مي‌شوند. همين موضوع موجب مي‌شود كه ساختمان مذكور شخصيت ثابت خود را از دست داده و داراي نماي شناخته شده ثابتي نباشد. تراس‌ها چشم اندازهاي جديدي نسبت به فضاهاي بيرون براي ساختمان فراهم مي‌آورند. بالكن‌ها نبايد حالت موقت و ناپايداري كه در بيننده تصور به‌راحتي جدا شدن از بدنه ساختمان القا شود را داشته باشند. لبه بام حد و مرز ساختمان و آسمان است و از نظر بصري بام انتهاي نماست. بام پوسته‌اي است كه بر سر ساختمان قرار دارد. بنابراين لبه بام نمي‌‌تواند بدون تفاوت با ديگر قسمت ها در آسمان رها شود. صورت ظاهر ساختمان و آنچه كه در برابر ديد عموم قرار دارد، در واقع پر اهميت ترين قسمت ساختمان در برابر عابران و ساير افراد غير استفاده كننده از ساختمان است. همان‌طور كه عنوان شد نماي ساختمان‌ها، نماي شهري را ايجاد مي كند، اما به‌دليل ضعف قوانين موظف كننده طراح و سازنده در اين ارتباط، نماي ساختمان در كمترين اهميت قرار گرفته است. در بسياري از شهر هاي بزرگ جهان، ضوابط و مقررات ويژه‌اي در ارتباط با سيما و كالبد شهر وجود دارد و گروهي از برجسته‌ترين افراد با تخصص‌‌هاي مرتبط هنر زيبا سازي و زيبايي شناسي به كنترل طرح هاي بزرگ و كوچك معماري و شهري از نقطه نظر هماهنگي نماي بيروني ساختمان‌ها و محيط شهري يعني از جنبه هاي رنگ، حجم، مصالح مناسب، فضاي پر و خالي نما، رعايت اصول هماهنگي و تناسبات و... مي پردازند. آنچه براي علاقه‌مندان به اين موضوع نگران كننده است، پاسخگويي با شتاب به نيازي كاملا محسوس است. در اين ساخت و ساز پر شتاب نياز به بررسي طرح‌هاي ارايه شده توسط جمعي از صاحب نظران و مسوولان در مراكز تاييد پروانه‌هاي ساختماني ضروري به نظر مي‌رسد. بررسي ميداني طرح ساختمانها با بناهاي اطراف از لحاظ كيفيت طرح معماري، نماي ساختمان، تناسب حجم آن با ساختمان‌هاي اطراف، زيبايي طرح و مصا لح مورد استفاده و... نيز گامي موثر در بالا بردن كيفيت نماهاي شهري است. با در نظر گرفتن موارد ذكر شده و القا آن توسط شهرداري هر شهر، مي توان شاهد ارتقا كيفيت شهرها و زيباسازي نماي شهرها بود. به نقل از http://www.persiangeo.com/

 

مقدمه

یکی از سیستم های مدرن بهسازی لرزه ای،استفاده از سیستم های جاذب انرژی زلزله نظیر میراگرها و بادبندهای اصطکاکی است.نحوه عملکرد این سیستم ها بدین صورت است که انرژی زلزله بواسطه و از طریق روش های مختلف به انرژی های دیگر مانند انرژی گرمایی تبدیل می شود

سیستم های جاذب یا مستهلک کننده انرژی بر پایه افزایش میرایی ساختمان بنا شده اند.مهمترین تاثیر میرایی،کاهش دامنه نوسان و پاسخ ساختمان نسبت به نیروهای وارده است و بدین وسیله قسمت عمده ای از انرژی ارتعاشی را قبل ازرسیدن پاسخ سازه به حدنهایی به هدر می دهند.اتلاف کننده های انرژی ممکن است در مهاربندی ها،اتصالات و اجزای غیر سازه ای و یا دیگر مکان های مناسب در ساختمان های موجود قرار داده شوند،لیکن ساده ترین و پرکاربردترین آنها استفاده از میراگر در مهاربند هاست که می توان از آنها در تمامی طبقات ساختمان سود جست.در برخی از انواع مستهلک کننده ها ملاحظات زیبایی نیز مد نظر قرار گرفته شده است تا چنانچه به صورت نمایان بکار برده شوند مشکلی از لحاظ معماری ایجاد نکنند.در این قسمت به بررسی چند مستهلک کننده برای امکان سنجی کاربرد در ساختمان می پردازیم

* میراگرهای ویسکو الاستیک

 

در این نوع میراگرها با استفاده از لایه های ویسکوالاستیک که متصل به ورق های فولادی اند سعی در اتلاف انرژی به صورت تغییر شکل برشی در المان ها می شود.خواص این نوع میراگرها به شرایط محیطی و فرکانس ارتعاش ارتباط دارد،از جمله معایب این نوع میراگر نبود مدل های تحلیلی قابل اعتمادی است که بتوان با استفاده از آن میزان میرایی معادل میراگر را پیش بینی نمود

* میراگرهای جاری شونده

در این سیستم با افزودن قطعه ای به سیستم سازه ای ساختمان انتقال نیروی مشخصی به آن باعث جاری شدن آن هنگام وقوع زلزله می شود و به این ترتیب،مقدار زیادی از انرژی ورودی به سازه مستهلک می گردد.از پرکاربردترین انواع این گروه میراگر می توان به میراگرهای ADAS وTADAS اشاره نمود.که تحقیقات زیادی بر روی نحوه رفتار آنها انجام شده است.این نوع میراگر از قرار گرفتن یکسری صفحات فلزی بین دو صفحه صلب تشکیل شده به طوری که با حرکات نسبی این دو صفحه صلب صفحات داخلی تغییر شکل داده و جاری می شوند و بدبن وسیله مانع از بوجود آمدن رفتار غیر الاستیک در سایر اعضا می گردند.در ساختمان ها چنانچه از این نوع میراگر استفاده شود می توان با طراحی و تعبیه آنها مثلا در دو عدد مهاربند8 شکل در هر جهت،ساختمان را دربرابر نیروهای جانبی ناشی از زلزله بهسازی نمود.ازجمله مزایای استفاده از این نوع میراگر امکان ساخت آنها در کارگاه البته با نظارت دقیق و اصولی در داخل کشور بدون نیاز به داشتن تکنولوژی خاص می باشد.شایان ذکر است که می توان نخست نمونه های کوچکتری را تهیه و مورد آزمایش قرار داد تا بتوان با استفاده از خصوصیات بدست آمده از آزمایش نسبت به مدل سازی آن اقدام نمود

* میراگرهای اصطکاکی

 

اساس کار در این روش بر پایه استهلاک انرژی بوسیله لغزش و بالاتر بردن زمان تناوب ارتعاشی سیستم است.به عنوان مثال چنانچه از این روش جهت بهسازی ساختمان استفاده شود و این نوع مستهلک کننده مثلا در مهاربندی های 8شکل تعبیه گردد باید طراحی به نحوی باشد که پیش از جاری شدن مهاربند کششی،در آن لغزش اتفاق بیفتد تا بتواند به صورت مکانیکی انرژی ورودی به ساختمان را مستهلک نماید،ایجاد چنین سیستمی می تواند با استفاده از طراحی اتصالات پیچی لغزشی در ساختمان صورت گیرد،در این سیستم با لغزش ورقهای اتصال بر روی یکدیگر انرژی زیادی مستهلک می شود

به کار گیری سیستم های جداساز لرزه ای در ساختمان ها

 

یکی از سیستم های مدرن نوسازی و بهسازی لرزه ای استفاده ازسیستم های جداساز لرزه ای است که ازجمله می توان به جداسازهای لرزه ای فنداسیون ساختمان BASE ISOLATOR اشاره کرد.درمورد پل ها محل استفاده از جداساز لرزه ای در بالای پایه و در زیر عرشه است.دو نوع سیستم جداسازلرزه ای وجود دارد که شامل بالشتک های الاستومری و سیستم لغزان است.ساختمان هایی که از جداساز لرزه ای در آنها استفاده شده است،شکل اصلی و مستطیلی خود را حفظ می کنند.آزمایش ها و مشاهدات نشان داده است که نیروهای اعمالی به سازه در حین زلزله با حدود یک چهارم نیروهای وارد به سازه در حالی که پایه های آن ثابت است،کاهش پیدا می کند

به علاوه ،شتاب وارد به سازه کم می شود.زیرا سیستم جداساز لرزه ای پریود ارتعاش سازه را افزایش می دهد و در سازه های با پریود بالاتر ارتعاش،شتاب کاهش پیدا می کند در حالیکه در سازه های با پریود های کوچکتر تمایل به افزایش و یا تقویت شتاب وجود دارد سیستمی که در سالهای اخیر بیشتر مورد استفاده می گیرد،استفاده از بالشتک های الاستومتریک است.در این رویکرد،سازه از مولفه های افقی حرکت ناشی از زلزله به وسیله یک لایه با سختی کم بین سازه و فنداسیون جدا می شود.این لایه باعث می شود که فرکانس اصلی سازه خیلی کوچکتر از فرکانس سازه در حالتی که پایه آن ثابت است،باشد اولین مد در سازه های ایزوله شده فقط شامل آسیب در سیستم جداسازی است.

سیستم نوع دوم به صورت سیستم لغزان است.این سیستم بر اساس محدود کردن انتقال برش به بالای سازه،از سطح ایزوله شده استوار می باشد.سیستم های لغزان زیادی پیشنهاد داده شده اند و تعدادی از آنها مورد استفاده قرارگرفته اند.در کشور چین،حداقل بر روی سه ساختمان از سیستم لغزان که از یک نوع ماسه مخصوص در سطح مورد نظر استفاده شده است ساخته شده اند.

یک نوع از سیستم لغزان شامل صفحات لغزان قلع-برنز روی فولاد به همراه یک بالشتک الاستومتریک در نیروگاه اتمی آفریقای جنوبی مورد استفاده قرار گرفته است

اما استفاده از این سیستم جهت بهسازی لرزه ای مستلزم دقت فوق العاده زیاد در نحوه اجراست.چرا که می بایستی بارهای موجود تک تک ستونها و المانهای باربر بوسیله جکهایی برداشته شد و سپس با دستگاههای مخصوص با دقت فوق العاده زیاد ستونها را از قسمت تحتانی بریده و در زیرآنها جداگرهای مورد نظر تعبیه شوند.استفاده از این روش به دلیل نبود تکنولوژی ساخت و نیروی انسانی متخصص و تجهیزات و ماشین آلات اجرایی مورد نیاز در داخل کشور و همچنین هزینه بالای آن درحال حاضر به غیر ازاستفاده در ساختمان های با حساسیت اهمیت فوق العاده زیاد،صرفه اقتصادی ندارد.

پس از نصب جداساز لرزه ای تغییر شکل جانبی در آن متمرکز شده و تغییر شکل نسبی طبقات بالای آن به شدت کاهش می یابد.

در بکار بردن این روش باید به موارد ذیل توجه شود:

* فاصله کافی بین ساختمانهای مجاور

* ظرفیت ساختمان و پی برای مقابله با نیروی کاهش یافته

نتیجه گیری

استفاده از سیستم جداساز لرزه ای دارای مزایای متعددی است که در زیربه اختصار ذکر شده اند:

* علاوه بر کاهش جابجایی طبقه و نیروهای برشی در سازه،سیستم جدا ساز لرزه ای برای کاهش قابلیت روانگرایی در خاک بسیار موثر می باشد

* استفاده از سیستم جداساز لرزه ای نیروها و جابجایی نسبی طبقات را تا حدود 75% کاهش می دهد

* درساختمان ایزوله شده بعد از زلزله آسیب کم ویا هیچ آسیبی وجود ندارد

* در پل ها فنداسیون بر اساس نیروهای الاستیک طراحی می شود.ایزوله سازی نیروهای الاستیک را تا حدود 75% کاهش می دهد که این مستقیما" به صرفه جویی هزینه در فنداسیون برمی گردد.

 

 

منابع و مراجع

INTELLIGENTBASE ISOLATION SYSTE ERICK A JOHNSON JUAN ROMALO BILLIE F SPENCER JRAND MICHEAL K SAIN SECOND WORLD COFERENCE ON STRUCTURAL CONTROL KYOTOJAPAN 1998

JAMES M.KELLY NATIONAL INFORMATION SERVICE FOR EARTHQUAKE ENGIEERING UNIVERSITY OF CALIFORNIA BERKELEY

HTTP://NISEE.BERKELEY.EDU

HTTP://WWW.DIS-INC.COM

Supervisor Salehi University of Shiraz

 

نقش ITS در یکپارچه سازی سیستم حمل و نقل

ITS تنها یک ابزار یا تکنولوژی جدید نیست.در واقع ITS امکان یک پارچه سازی سیستم حمل و نقل را فراهم می آورد.یک سیستم حمل و نقل بطور کلی،شامل شبکه ها،وسایل نقلیه،افراد و کالاهاست. ولی فن آوری اطلاعات قادر است تمامی این اجزا را بصورت یک سیستم یکپارچه درآورد

اگر اطلاعات به صورت آسان و ارزان توسط تکنولوژی مدرن رد و بدل شود،سیستم امکان بیشتری برای بهینه شدن و مناسب عمل کردن خواهد داشت.

برعکس،اگر اطلاعات در دسترس نباشد و یا با تاخیر جریان یابد،عملکرد درست سیستم امکان پذیر نیست.در واقع تبادل اطلاعات تاثیر مستقیمی بر روی کارآمدی سیستم حمل و نقل دارد.

یک سیستم حمل و نقل با محوریت اطلاعات،می تواند به حل مشکلات قدیمی و کاذب موجود بین حمل و نقل و ارتباطات کمک کند.افراد،کالا و اطلاعات می توانند از یک نقطه به نقطه ای دیگر منتقل شوند و در موارد زیادی برای دستیابی موثرتر به این هدف یکی می تواند جایگزین دیگری شود.برای مثال فرستادن یک نامه به صورت الکترونیکی سریع تر،ارزانتر و قابل اطمینان تر از پست کردن آن است و یا شرکت در یک ویدئو کنفرانس به جای مسافرت کردن و حضور در کنفرانس در مکانی دیگر و گاهی دور دست به مراتب ساده تر و اقتصادی تر است.پیشرفت های بوجود آمده در فن آوری اطلاعات می توانند به ایجاد یک سیستم کاملا یکپارچه برای سالهای آینده کمک کنند

رویکرد به سمت ITS

معضل ترافیک از دهه 1950 با تولید انبوه اتومبیل ها آغاز شد و بتدریج در بسیاری از کشورها،مشکلات حمل و نقل و ترافیک به یکی از چالش های مهم اجتماعی و ملی تبدیل شد و سهم قابل توجهی از سرمایه های ملی را به خود اختصاص داد و در این فرآیند،دست یابی به حمل و نقل ایمن ، ارزان و کارا به یکی از آرزوها و اهداف اصلی و ثابت سیاست های توسعه کشورها تبدیل شد.به منظور تحقق این اهداف و کاهش معضلات ترافیک،از دهه 60 میلادی ساخت هرچه بیشتر خیابان و جاده و بزرگراه در دستور کار تصمیم گیرندگان قرار گرفت ولی مشکلات بطور کامل محو نشدند و کم کم برنامه ریزان حمل و نقل به تجربه آموختند که به ایجاد شبکه های عظیم حمل و نقل عمومی نظیر مترو و اتوبوس رانی بپردازند.به دنبال آن راه حل های دیگری نظیر توجه به کاربری زمین و نیز مدیریت تقاضای حمل و نقل جهت کاهش سفرها مورد توجه قرار گرفت

از دهه 90 میلادی متخصصان متوجه شدند که ظرفیت ها و امکانات جدید در مدت کوتاهی توسط مصرف کنندگان بلعیده شده و در اثر مسابقه ایجاد شده بین«ساخت راه و جاده» با «تولید اتومبیل های راحت و ارزان» تلاشهای عمرانی کم اثر شده و ایمنی راه ها نیز مرتبا" در حال کاهش است.از طرف دیگر پیشرفت فناوری های روز شرایط مناسبی را برای ایجاد ارتباط بی وقفه بین تصمیم گیرندگان،مراکز مدیریت ترافیک،خودروها و نیز وضعیت ترافیکی جاده از طریق سنسورها و دستگاه های الکترونیکی فراهم ساخته و در نتیجه امکان ایجاد یک مدیریت هوشمندانه،هدفمند و هماهنگ به منظور ارتقای بهره وری و افزایش کارایی شبکه محقق شده بود.بدین گونه بود که در ابتدای دهه 90 میلادی سیستم های حمل ونقل هوشمند به مفهوم امروزی آن متولد شد.البته قبل از دهه 90 یعنی طی سالهای دهه 70 پروژه هایی نظیر نصب دوربین در تقاطع های شهری و نیز کنترل هوشمند زمان بندی چراغ های راهنمایی متناسب باحجم ترافیک در بسیاری از کشورها آغاز شده بود اما لفظ سیستم های حمل و نقل هوشمند مشخصا از سال 1990 برای اولین بار در آمریکا رایج شد.

اساسی ترین خصوصیت ITS

ویژگی اصلی ITS ایجاد ارتباط و هماهنگی بین پروژ ه ها و کاربردهای مختلف فناوری روز حمل و نقل است.این نکته ای است که متاسفانه در کاربردهای رایج ITSدر کشور ما کمتر بدان توجه شده است.

ITS از دیدگاه فناوری ها در دوطبقه اصلی زیرساخت های هوشمند(ITS INFRASTRUTRE) و نیز خودروهای هوشمند (INTELLIGENT VEHICLES) تقسیم بندی می شود

زیرساخت های هوشمند عمدتا” در بردارنده پروژ ه هایی است که در معابر درون شهری و برون شهری توسط شهرداری ها در شهرها و یا توسط وزارت راه در جاده ها و آزاد راه های برون شهری،به عنوان پروژه های زیربنایی قابل اجراست.نظیرنصب سیستم های کنترل هوشمند در تقاطع ها یا نصب تابلوهای متغیر ترافیکی که در سطح خیابان و جاده ها بخش خودروهای هوشمند نیز در بر دارنده فناوری های جدید داخل خودرو نظیر سیستم های اعلام جلوگیری از تصادف،سیستم های اعلام جلوگیری از تصادف سیستم های دید در شب و نیز سیستم های هدایت مسیر و دیگر پروژه هایی است که اجرای آن عمدتا برعهده کارخانجات خودروسازی است.این تقسیم بندی ما رابه این نتیجه مهم می رساند که پیاده سازی موفقITSمستلزم انجام هماهنگی های کلان بین وزارت صنایع،وزارت راه و شهرداری ها در مرحله نخست می باشد

استفاده از ITS در ایران

در کشور ما ITS در ابتدا با نگرش شهری در ابتدا با نگرش شهری در ابتدای دهه 70 شمسی در تهران دنبال شد و هم اکنون نیز در سطح وسیعی مورد اقبال دست اندر کاران و مسئولان حمل و نقل شهری،جاده ای و ریلی قرارگرفته و هریک از پروژه ها بطور جداگانه در حال طراحی و اجراست.این اقبال اگرچه رویکردی مثبت و در نوع خود حرکتی رو به پیش است اما در آینده فقدان طرح استراتژیک ITS در سطح ملی باعث آسیب پذیری در روند پیشرفت پروژه ها وعدم حصول نتیجه لازم خواهد شد.از آنجا که بکارگیری صحیح ITS مستلزم دانش و شناخت هم زمان تخصص حمل و نقل و ترافیک و نیز فناوری اطلاعات و ارتباطات و توجه به استراتژی ها و برنامه ریزی های مدیریتی و سازمانی است،لذا ضروریست طرح و اجرای پروژه ها برعهده ترکیب مناسبی از متخصصان رشته های مرتبط قرار گیرد

موانع گسترش ITS

بسیاری از خدمات ITS از طریق زیر ساخت های مخابراتی شامل ارتباطات ثابت و سیار تحقق می یابد بنابراین بحث تامین نیازمندی های مخابراتی ITS از پرچالش ترین مباحث در این زمینه و در حال حاضر از موانع اساسی توسعه ITS در ایران است.

نکته قابل توجه دیگر این است که ITS مرکب از سیستم های مختلفی است که اجزای آن بطور پیچیده ای در هم آمیخته اند.اگرچه تجمیع و یک پارچه سازی این سیستم ها از مزیت های ذاتی و منحصر بفرد ITS و از پیش نیازهای لازم برای اثربخشی آن تلقی می شود،اما همین ویژگی به دلیل لزوم هماهنگی و همکاری ارگانها و اجزای مختلف،می تواند به یکی از موانع رشد و توسعه ITS در کشور ما تبدیل شود.تجمیع و یک پارچگی سیستم ها نیازمند فعالیتی است که تحت عنوان معماری سیستم تعریف می شود.

مطالعات معماری سیستم نشان می دهد چگونه اجزای سیستم بر یکدیگر اثر گذاشته و بطور واحد عمل می کنند.معماری سیستم از ضروریات توسعه ITS است که بدون تجویز فناوری های خاص،به طراحان سیستم آزادی عمل می دهد تا واسطه های سیستم ها را به نحو قابل تعریف و استاندارد طراحی کنند که مزایایی نظیر افزایش رقابت،کاهش خطرات و تصادفات و کاهش هزینه را در برگیرد.نقطه قوت اصلی معماری سیستم تامین چارچوب و مبنای استراتژیک است که از آن طریق فعالیت های دست اندرکاران متفاوت تجمیع می شود.

یکی دیگر از مزیت های ITS که تاکید فراوان شده است ویژگی هم افزایی(SYNERGIC) سیستم های حمل و نقل هوشمند است.ویژگی هم افزایی به ما می آموزد که به کارگیری هم زمان مجموعه پروژه های ITS مزیت های بیشتری نسبت به کاربرد جداگانه و مجزای یکایک آنها به همراه دارد.

بعنوان مثال از اطلاعات سیستم اخذ الکترونیکی عوارض (ETC) می توان برای مدیریت و کنترل ترافیک استفاده کرد.از اطلاعات سیستم مدیریت ناوگان اتوبوسرانی می توان برای سنجش زمان سفر در مسیرهای مختلف و نیز هدایت رانندگان به مسیرهای مناسب تر استفاده کرد.این مساله ما را متوجه می سازد که انتخاب صحیح پروژه ها و نیز تدوین برنامه ریزی پروژه ها تا چه حد می تواند سودمند و اثربخش باشد.

 blogfa.com

GIS Geographic Information System نقشه برداری در ایران ایرانیان باستان نقش برجسته‌ای در پایه گذاری علم نقشه برداریداشته اند. اکتشافات دریایی که از زمان گذشته انجام گرفته است موید این مطلب است . در ایران باستان می‌‌توانستند عرض جغرافیایی را تعیین کنند ولی تعیین طول جغرافیایی با دشواری بسیار همراه بوده است .آنها برای مسافرتهای خود نیاز به نقشه داشتند و نقشه هایی نیز بدون توجه به فواصل رسم می شده است .تعیین موقعیت در روی زمین و فراهم آوردن هر گونه نقشه در جهان باستان نیز نیاز به در دست داشتن ابزارها و بهره وری ا ز قواعدی داشته است .مصریان روشهایی برای اندازه گیری ارتفاع بین دو نقطه و تعیین فاصله افقی آندو داشته‌اند طناب، ترازو گونیا از ابزارهای نخستین نقشه برداری بوده‌اند و کم کم تراز و خط کش و پرگار به آن افزوده گشت. دانشمندان ایرانی به کمک استرلاب عرض جغرافیایی و با استفاده از ساعت آبی طول جغرافیایی را در هر نقطه از مرز اندازه گیری می‌‌کردند. ابوریحان بیرونی دانشمند بزرگ ایرانی در زمینه‌های گوناگون اندازه گیری نجومی ،و فواصل بین شهرها ،مطالعات بسیار ارزنده‌ای انجام داده است نقشه برداران قدیم برای تعیین امتداد، فاصله و زاویه وسایلی ساخته بودند که نخستین آنها ریسمان بود و همچنین برای تعیین تراز افقی تراز هایی ساخته بودند و این تراز در طول تاریخ فرمهای گوناگونی به خود گرفته است. کهن‌ترین آن تراز آبی بوده است که نوع تکامل یافته تر آن همان شیلنگ تراز است که بناهای امروزی از آن استفاده می‌‌کنند. دوربین تئودولیت کرجی دانشمند ایرانی مخترع دستگاههای با ارزشی بوده است. وی را می‌‌توان مخترع نخستین دوربین تئودولیت به شمار آورد. وی صفحه‌ای را مدرج کرده و لوله‌ای با قابلیت گردش 360 درجه برروی آن سوار کرد و این صفحه توسط زنجیری آویزان می‌‌شد و توسط شاقولی بر روی آن عمود می‌شد که با آن زوایای بین دو نقطه را می‌‌خواند و با استفاده از تئوریهای مثلثات ارتفاع کوه ها و اختلاف بلندی ها را بدست می‌‌آورد ..اختراع قطب نما را نیزبه ایرانیان نسبت می‌‌دهند. مفهوم GIS مخفف Geographic Information System به معنی سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد. سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) بستری برای ذخیره ، نگهداری ، مدیریت و تجزیه و تحلیل اطلاعات جغرافیایی می باشد و جهت کار همزمان با داده هایی که وابستگی مکانی (جغرافیایی) و توصیفی دارند، طراحی شده است. برای بهره گیری صحیح از قابلیتهای یک GIS، در درجه اول نیاز به درک صحیح از سیستم GIS و سپس ساختار اطلاعات در آن میباشد.جهت پیاده سازی یک سیستم GIS ، توجه به ماهیت و ساختار اطلاعات جغرافیایی متشکله آن که رکن اساسی هر سیستمGIS را تشکیل داده و توانمندیها و پتانسیلهای آن را تعیین میکند، اجتناب ناپذیر است. سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) یک سیستم کامپیوتر مبنا می باشد که به عنوان یک مجموعه متشکل از سخت افزار، نرم افزار، اطلاعات جغرافیایی، نیروی انسانی و مدلهای پردازش داده، به منظور تولید، ذخیره سازی، نمایش، بازاریابی، پردازش، بهنگام رسانی و... اطلاعات جغرافیایی مربوط به عوارض و پدیده های مختلف، مورد استفاده قرارمی گیرد. وظایف اصلی یک سیستم اطلاعات جغرافیایی یک سیستم اطلاعات جغرافیایی ( GIS)، اصولاً شش فعالیت اصلی زیر را شامل می‌شود‌: • ورود اطلاعات • دستکاری و ویرایش اطلاعات • مدیریت اطلاعات • پرسش و پاسخ و تجربه و تحلیل اطلاعات • نمایش اطلاعات ورود اطلاعات قبل از آنکه اطلاعات جغرافیایی بتوانند وارد محیط GIS شده و مورد استفاده قرار گیرند، می بایست این اطلاعات به فرمت و ساختار رقومی قابل قبول سیستم GIS، تعدیل شوند. منابع تولید کننده اطلاعات مورد نیاز یک سیستم GIS : • تصاویر ماهواره ای و تکنیکهای سنجش از دور • عکسهای هوایی و تکنیکهای فتوگرامتری • نقشه برداری کلاسیک • سیستم تعیین موقعیت جهانی (GPS) • اسناد، مدارک و نقشه های موجود دستکاری اطلاعات استفاده از انواع داده و اطلاعات مورد نیاز یک پروژه خاص GIS ، نیازمند تبدیل و دستکاری آن اطلاعات به منظور قابل استفاده نمودن آنهادر سیستم می باشد مدیریت اطلاعات برای پروژه های کوچک GIS، امکان ذخیره سازی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی در قالب فایلها و اطلاعات ساده وجود دارد. ولیکن هنگامیکه حجم اطلاعات زیاد باشد و همچنین تعداد کاربران سیستم از یک تعداد محدود فراتر می‌رود، بهترین روش برای مدیریت اطلاعات، استفاده از سیستم مدیریت پایگاه داده (Database Management System) می باشد. DBMS به منظور ذخیره سازی، سازماندهی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی در GIS مورد استفاده قرار می گیرد. پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات   تکنولوژیهای مرتبط با GIS سیستمهای تولید نقشه رقومی (CAD) سیستمهای CAD عموماً به منظور تولید و سازماندهی اطلاعات مکانی در قالب نقشه های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. این سیستمها نوعاً از نظر مدیریت پایگاههای اطلاعات جغرافیایی گسترده و حجیم همچنین انجام پردازشها و تجزیه وتحلیل بر روی اطلاعات، ضعیف بوده و درخصوص مدیریت اطلاعاتی توصیفی دارای محدودیتهای می باشند. سنجش از راه دور (Remote Sensing) سنجش از دور به عنوان علوم ، هنر وتکنولوژی کسب اطلاعات درخصوص پدیده های مختلف سطح زمین از طریق سنجنده هایی که هیچگونه ارتباط مستقیمی با خود پدیده ندارند، شناخته می شود. سنجنده های ماهواره ای نسبت به ثبت و جمع آوری اطلاعات در قالب تصاویر ماهواره ای اقدام نموده و با استفاده از نرم افزارها و سیستمهای پردازش تصاویر ، امکان استخراج اطلاعات و تولید نقشه های مختلف فراهم می گرددد: به علت فقدان ابزار مدیریت و پردازش رقومی جهت تجزیه وتحلیل اطلاعات جغرافیایی، سیستمهای فوق قابل مقایسه با GIS، نمی باشند. سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS) سیستمهای مدیریت پایگاه داده، به صورت خاص جهت ذخیره سازی و مدیریت انواع مختلف اطلاعات از جمله اطلاعات جغرافیایی، مورد استفاده قرار می گیرند. امروزه DBMS به منظور ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات، بهینه سازی و توسعه یافته اند و GIS نیز از این ابزار، برای اهداف ذخیره سازی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی استفاده می کند. DBMS اصولاً فاقد ابزار تجزیه و تحلیل و نمایش گرافیکی اطلاعات، که در سیستمهای GIS مرسوم وجود دارد، می باشد.   دلا‌یل استفاده از GIS امروزه وجود اطلا‌عات به روز‚ به منظور شناخت عوامل طبیعی و انسانی با هدف بهره‌گیری از آن در برنامه ریزی توسعه پایدار‚ امری بدیهی است. به همین دلیل استفاده از اطلا‌عات دربعد سیستمGIS می‌تواند در موارد زیر موثر باشد: 1 - پاسخگوئی به نیاز کاربران در کلیه زمینه ها. 2 - ساماندهی و افزایش بهره وری از منابع موجود. 3 -بهینه سازی سرمایه گذاری ها و برنامه ریزی ها. 4- ابزاری مفید در جهت تصمیم گیری مدیران. 5 - سرعت و دقت کار. 6 - تعیین قابلیت‌ها ی توسعه در مناطق و مکانهای مختلف. محدودیتهای استفاده از روشهای سنتی استفاده از داده های جغرافیایی به طور سنتی‚ با استفاده از نقشه های کاغذی معایبی دارد که از جمله این محدودیت ها عبارت‌اند از: 1- مقیاس اندازه گیری 2- حذف اطلا‌عات 3- هزینه زیاد 4- زمان بر بودن 5- سرعت پائین 6- کمبود عوارض اطلا‌عاتی و ابزارهای کاری . ولی آیا امروزه با توجه به حجم عظیم اطلا‌عاتی‚ باز هم به کارگیری روش قدیمی پاسخگو است. (هر چه داده‌ها گسترده‌تر و بیشتر شوند‚ آنالیز آنها مشکل‌تر و پیچیده‌تر خواهد شد). بنابراین مشخصه GIS ‚ سرعت عمل و به روز رسانی اطلا‌عات‚ مطابق با فرمت های استاندارد‚ دسترسی سریع و آسان به اطلا‌عات در حجم وسیع ‚ تجزیه و تحلیل اطلا‌عات و کاهش هزینه هاست. تعریف علم توپولوژی: اگر بخواهیم توپولوژی را به فارسی ترجمه کنیم به نظر من لغتی بهتر از "مکان شناسی" را نمی توانیم برای آن در نظر بگیریم تعریف توپولوژی در GIS هنگامی که شما داده های جغرافیایی را به منظور استفاده در سیستمهای GIS به صورت مدل درمی آورید متوجه می شوید که بعضی از داده های مدل شده می بایست دارای روابط مکانی با دیگر داده های موجود در مدل باشند. به عنوان مثال در مدل شما ایستگاههای اتوبوس می بایست همواره در سطوح خیابان قرار گرفته باشند و یا اینکه در هر خیابان ایجاد شده می بایست حداقل چند سطل زباله وجود داشته باشد.این روابط تعریف شده در قالب قوانین توپولوژی ارائه می شوند. در واقع توپولوژی مدلی است که اشتراک هندسی داده های موجود در یک مدل با هم را شرح می دهد و همچنین مکانیزمی را برای استقرار و نگهداری روابط مکانی بین داده های موجود در مدل ایجاد می نماید. در نرم افزارهای GIS همچون ARC GIS توپولوژی شامل مجموعه ای از قوانین و روابط بین داده ها می باشد که با عنوان RULE شناخته می شوند که اجرای آنها باعث طراحی هر چه دقیقتر مدل ژئومتریک موجود بین داده های مدل شما را تضمین می نماید. استفاده از GIS به عنوان یکی از کاربردی‌ترین دانش‌ها این دانش در زمینه‌های مختلفی از جمله برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ی، زمین شناسی و معادن، کشاورزی، منابع طبیعی و غیره کاربرد داشته و قادر است امر مدیریت و برنامه ریزی را بهبود بخشد. همچنین به کارگیری GIS علاوه بر سود آوری می‌تواند باعث تسریع در روند انجام کارهای برنامه‌ریز‌ها در تشخیص موارد بحرانی و غیره گردد. از طرفی کاربران GIS در تمام سطوح وجود دارند، به طوری که مدیران، طراحان، برنامه‌ریزان، کارشناسان و حتی شهروندان عادی قادر از مزایای این سیستم سود برند.   کاربرد های GIS 1 -کاربردهای سیستم اطلاعات جغرافیائی(GIS ) در راه آهن 2 GIS نقش و کاربرد موبایل 3 - در صنعت خودرو 4 - بخدمت گیریGIS در مباحث زمین شناسی 5 - تعیین موقعیت ونمایش بلادرنگ وضعیت یک متحرک در شبکه در حالیکه دچار عیب شده ویا بعلت سانحه متوقف گردیده است ومدیریت ترافیک وسانحه به کمک یک سیستم تلفیق یافته از GIS وGPS 6 - بررسی موضوع حریم و مدیریت زمین وآنالیز پهنه بندی و شناسایی مناطقی که حریم رعایت نگردیده و مباحث حقوقی و کاداستر 7 - موقعیت یابی و شناسایی نقاط کور شبکه مخابراتی راه آهن (رادیویی) 8 - تهیه گراف حرکت قطار و تنظیم برنامه حرکت قطار 9 - مدیریت بر عملکرد فعالیت نیروی انسانی 10 - مدیریت بر تخصیص منابع انسانی(بخصوص در شرایط بحرانی) 11 - اشتغال زایی جهت ایجاد اطلاعات رقومی و توصیفی و به روز نمودن آنها 12 - استفاده بهینه از فضای فیزیکی و کاهش فضاهای بایگانی و ذخیره نقشه ها 13 - بررسی تغییرات محیطی و سیاسی در راه آهن ایران در مقیاس جهانی 14 - ایجاد نمودن ضوابط استاندارد در اطلاعات 15 - یکسان سازی فرمت اطلاعات که لازمه وجود یک سیستم اطلاعاتی می باشد 16 - ثبت امکانات و تجهیزات در پایانه های بارگیری کشور 17 - مدیریت ماشین آلات تعمیر و نگهداری خط 18 - بررسی پراکندگی نیروی انسانی( متخصصین و افراد باتجربه ) درشبکه و موقعیت استقرار آنها 19 - موقعیت دفاتر فروش بلیط و سالن ها و مراکز مرتبط با راه آهن 20 - کمک در امر بازاریابی، فروش و مکان یابی مشتریان 21 - معماری ساختمانها 22 - مدیریت و کنترل استانداردهای ایمنی 23 - موقعیت جسم سانحه دیده 24 - اخذ و ارائه گزارش سوانح 25 - ارائه و بررسی راهکارهای ممکن در جمع آوری سوانح ، کنترل ترافیک ومدیریت خدمات اضطراری پس از وقوع سانحه 26 - ارائه و نمایش اطلاعات توصیفی و مکانی هر نقطه دلخواه بصورت آماری، هیستوگرام، جدول، نقشه و تصاویر و.. سیستم موقعیت یابی جهانی چیست؟ GPSیعنی سیستم موقعیت یاب جهانی این سیستم تشکیل شده است از یک شبکه 24 ماهواره ای در مدار زمین که توسط وزارت دفاع دولت آمریکا پشتیبانی میشود. هـدف اصـلی و اولـیـه از طـراحـی GPS ، اهـداف نـظامـی بـوده امـا از ســال 1980 به بـعــد بـرای اسـتـفاده های غــیر نـــــظامی نیز در دسترس قرار گرفت. GPS در تمام شرایط بصورت 24 ساعت در شبانه روز و در تمام دنیا قابل استفاده می باشد . و هیچ گونه بهائی بابت این خدمات اخذ نمی شود. GPS چطور کارمی کند ؟ ماهواره های GPS هر روز دوبار در یک مدار دقیق دور زمین میگردند و سیگنال های حاوی اطلاعات را به زمین می فرستند. GPS براساس زمان مقایسه زمان ارسال و دریافت سیگنال توسط یک ماهواره کار می کند . اختلاف زمان مشخص می کند که گیرندة GPS چقدر از ماهواره دور است . حال با انداره گیری مسافت از چند ماهواره گیرندة GPS میتواند موقعیت کاربر را مشخص نموده حتی روی نقشه الکترو نیکی نمایش دهد. یک گیرندة GPS بایستی حداقل سیگنالهای 3 ماهواره را برای تعیین دقیق 2 موقعیت (طول و عرض جغرافیایی ) یک شیء دریافت نماید و سیگنالهای 4 ماهواره یا بیشتر میتواند 3 موقعیت (طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع ) را نشان دهد. هم چنین ازGPS میتوان برای اندازه گیری سرعت ، جهت یابی ، جستجو ، مسافرت طولانی ،‌رفتن به مقصد ، زمان طول و مغرب خورشید و غیره نیز استفاده کرد .   سیستم ماهواره ای GPS: 24 مارهواره در بخش های مختلف فضای زمین در مداری خاص با فاصله حدود 12000 مایلی بالای سر ما قرار گرفته است. آنها با یک سرعت ثابت در حرکتند و در هر 24 ساعت دوبار دور زمین را با سرعتی معادل 7000 مایل در ساعت می گردند. ماهواره های GPS توسط انرژی خورشید تغذیه میشوند آنها مجهز به باطریهای قابل شارژ اتوماتیک برای زمانهای بارندگی یا خورشید گرفتگی می باشند. yocket booster های کوچک روی هر ماهواره آنها را دریک مسیر پروازی صحیح نگهداری می کنند. از ماهواره های GPS بیشتر بدانید: - اولین ماهواره GPS در سال 1978 با موفقیت به فضا پرتاب شد. - درسال 1994 تمامی 24 ماهواره در مدار زمین قرار گرفت. - هر ماهواره برای 10 سال مأموریت ساخته میشود و پس از طی این زمان حتماً بایستی ماهواره دیگر جایگزین گردد. - وزن یک ماهواره GPS حدود 2000 پوند (معادل 907 کیلو گرم ) با 17 فوت عرض (18/5متر). - قدرت انتقال آنها هم 50 وات یا کمتر می باشد . کنترل زمینی GPS در قسمت بالا درباره بخش فضایی سیستم GPS صحبت شد؛حال به سراغ بخش کنترل زمینی این سیستم می رویم : این بخش شامل ایستگاههای کنترل زمینی است که دارای مختصات معلوم هستند و موقعیت آنها از طریق روشهای کلاسیک تعیین موقعیت نظیر روش VLBI (تعیین فواصل بلند توسط کوازارها)و روش SLR (فاصله سنجی ماهواره ای با امواج لیزر ) بدست آمده است. این ایستگاه ها وظیفه تعقیب ومشاهده شبانه روزی ماهواره های GPS را بر عهده دارند . این بخش بوسیله محاسبات ریاضی پیچیده از طریق محاسبه معادله پلی نومیال (Polynomials) ریاضی بطریق کمترین مربعات ، پارامترهای مداری (افمریزها)و موقعیت ماهواره ها را نسبت به یک سیستم مختصات ژئودتیک ژئوسنتریک (مبدا سیستم مختصات تقریبا در مرکززمین قرار دارد.) محاسبه می نماید. تعداد این ایستگاههای زمینی 5 عدد است که ایستگاه اصلی با نام کلرادو اسپرینگ در آمریکا قرار داردو 4 ایستگاه فرعی دیگر در نقاط دیگر کره زمین مستقر هستند. آخرین بخش از سیستم GPS ، قسمت USER یا کاربران سیستم می باشد که خود شامل دو بخش است: الف) آنتن دریافت کننده اطلاعات ارسالی از ماهواره ها ب ) گیرنده(پردازش کننده اطلاعات دریافتی و تعیین کننده موقعیت محل آنتن) نرم افزار و میکروپروسسور داخل گیرنده فاصله بین آنتن زمینی تا ماهواره های مرتبط با گیرنده ه را تعیین می کند سپس با استفاده از حداقل 4 ماهواره موقعیت X وY و ارتفاع محل استقرار آنتن یا همان گیرنده تعیین میشود. * نکته مهمی که می بایست مورد توجه قرار گیرد اینست که ارتفاعی که GPS به ما می دهدبا ارتفاع موجود در نقشه ها و اطلس ها فرق میکند.ارتفاع GPS نسبت به سطح مبنایی بنام بیضوی است در حالی که ارتفاع موجود در نقشه ها ارتفاع اورتومتریک می باشدکه از سطح دریاهای آزاد محاسبه می گردد.مقدار این اختلاف در بیش ترین حالت در حدود 100 متر می باشد. نمونه ای از کاربردهای سیستم GPS پیش بینی زلزله ،نقشه برداری ، کاداستر ، کنترل امور مربوط به حمل و نقل و ترافیک ، کنترل حرکات تکتونیکی زمین ، کنترل جابجایی سدها و برج های بلند، پیش بینی وضع هوا ، ناوبری (زمینی،هوایی،دریایی) ، هیدروگرافی(آبنگاری) ، تعیین موقعیت سکوهای دریایی نفتی،تعیین موقعیت جزیره های مرجانی، مین یابی ، SCAN کردن دریا ، بروز رسانی سیستم های تعیین موقعیت اینرشیال ، استفاده جهت کنترل ماهواره های سنجش از دور(Remote Sensing) و..............

 blogfa.com

پاره ای از محدودیت ها و ویژگیهای فنی سقف تیرچه و بلوک که در سرفصلگفته شد شامل تیرچه پیش ساخته نیز می شود. در زیر ویژگیهای مهم اجزای تشکیل دهنده خود تیرچه ، مورد بحث قرار می گیرد. تیرچه پیش ساخته از قسمت های زیر تشکیل می یابد :

1-1 عضو کششی

1-2 میلگردهای عرضی

1-3 میلگرد بالائی

1-4 بتن پاشنه

 

1-1 عضو کششی

حداقل تعداد میلگرد کششی دو عدد بوده و سطح مقطع میلگردهای کششی از طریق محاسبه تعیین می شود . در هر صورت ، سطح مقطع میلگرد کششی برای فولاد نرم ، از 0.0025 ، و برای فولاد نیم سخت و سخت ، از 0.0015 برابر سطح مقطع جان تیر نباید کمتر باشد . توصیه می شود قطر میلگرد کششی از 8 میلیمتر کمتر و از 16 میلیمتر بیشتر نباشد. در مورد تیرچه هایی که ضخامت بتن پاشنه آنها 5.5 سانتیمتر یا بیشتر باشد ، می توان حداکثر قطر میلگرد کششی را به 20 میلیمتر افزایش داد. برای صرفه جویی در مصرف فولاد و پیوستگی بهتر آن با بتن ، معمولا از میلگرد آجدار ، به عنوان عضو کششی استفاده می شود. حداکثر سطح مقطع میلگردهای کششی ، بستگی به نوع فولاد و بتن مصرفی دارد و نباید از مقادیر مندرج در جدول زیر بیشتر باشد.

 

 

حد جاری شدن فولا بر حسب کیلوگرم بر سانتیمتر مربع	200	3600	4200
تاب فشاری بتن 250 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع	3.4%	2.98%	2.1%
تاب فشاری بتن 300 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع	4.2%	3.7%	2.6%
تاب فشاری بتن 350 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع	4.85%	4.24%	3%

مقادیر بالا بر حسب درصد سطح مقطع جان تیر است.

 

نکته بسیار حائز اهمیت اینست که در عمل باید از تطبیق مقاومت میلگردهای مورد استفاده با مقاومت قید شده در جدولها و محاسبات اطمینان حاصل کرد.

در صورت استفاده از میلگردهای کششی به تعداد بیش از دو عدد ، دو میلگرد طولی باید در سرتاسر طول تیرچه ادامه یابند ، ولی طول مورد نیاز بقیه میلگردها را می توان با توجه به نمودار لنگر خمشی محاسبه و در مقطعی که مورد نیاز نیست ، قطع نمود.

فاصله آزاد بین میلگردهای کششی نباید از قطر بزرگترین دانه شن بتن مورد مصرف در پاشنه تیرچه به اضافه 5 میلیمتر کمتر باشد.

فاصله میلگرد کششی از لبه جانبی بتن پاشنه تیرچه ، به شرط وجود بلوک ، نباید از 10 میلیمتر کمتر باشد و فاصله آزاد میلگرد کششی از سطح پائین تیرچه ( پوشش بتنی روی میلگرد ) نباید از 15 میلیمتر کمتر باشد . در صورتی که از کفشک ( قالب سفالی ) استفاده شود ، فاصله آزاد میلگرد کششی از قسمت بالائی کفشک نباید از 10 میلیمتر کمتر باشد.

پوشش روی میلگردها که در بالا شرح داده شد ، مربوط به تیرچه های مورد استفاده برای فضاهای داخلی ساختمانهاست. در صورتی که این تیرچه ها در محیط های باز ، مانند بالکن یا در فضاهایی که دارای مواد زیان آور برای بتن می باشند ، ادامه یابند ، اجرای یک لایه اندود ماسه سیمان پر مایه به ضخامت حداقل 15 میلیمتر در زیر پوشش ، ضروری است. در ساختمانهائی که خورندگی فراگیر است یا در اقلیمهای خورنده باید حداقل ضخامت پوشش بتنی روی میلگردها رابه 30 میلیمتر افزایش داد.

 

 

1-2 میلگردهای عرضی

این میلگردها جهت منظورهای زیر در تیرچه منظور می شوند:

1. تامین اینرسی (=لختی ) لازم جهت مقاومت تیرچه در هنگام حکل و نقل.
2. تامین مقاومت لازم جهت تحمل بار بلوک و بتن پوششی در بین تکیه گاه های موقت ، پیش از به مقاومت رسیدن بتن.
3. جهت تامین پیوستگی لازم بین تیرچه و بتن پوششی ( درجا )
4. تامین مقاومت برشی مورد نیاز تیرچه.

 

برای میلگردهای عرضی از نوع فولاد نرم و نیم سخت استفاده می شود که بصورت مضاعف یا منفرد تولید می شوند.

سطح مقطع میلگردهای عرضی نباید از 0.0015bw.t کمتر اختیار شود که bw عرض جان مقطع و t فاصله دو میلگرد عرضی متوالی است.قطر میلگردهای عرضی از 5 میلیمتر تا 10 میلیمتر تغییر می کند ، و در هر حال ، حداقل قطر برای خرپای با میلگردهای عرضی مضاعف 5 میلیمتر ، و برای خرپای با میلگرد عرضی منفرد، 6 میلیمتر است. در مورد خرپای ماشینی ، میلگردهای عرضی به طور مضاعف و از نوع نیم سخت می باشند. قطر میلگردهای عرضی این نوع خرپاها بین 4 الی 6 میلیمتر تغییر می کند.

حداقل زاویه میلگرد عرضی نسبت به خط افق ، 30 درجه است و معمولا از 45 درجه کمتر نیست. ارتفاع خرپای تیرچه معمولا با توجه به ضخامت سقف ، که خود تابعی از دهانه مورد پوشش است ، تعیین می شود. فاصله میلگردهای عرضی متوالی در تیرچه ها ، حداکثر 20 سانتیمتر است.

در بعضی از انواع تیرچه ها ، به جای میلگرد عرضی ، از ورق خم کاری شده با تسمه استفاده می شود.

 

 

1-3 میلگرد بالائی

 

از میلگرد بالائی ( میلگرد ساده یا آجدار ) به منظور تحمل نیروی فشاری خرپا در مرحله اول باربری تیرچه استفاده می شود و قطر آن با توجه به نوع میلگرد و طول دهانه ، فاصله تیرچه ها ، ارتفاع خرپای تیرچه و ضخامت بتن پوششی ، همچنین فاصله های جوشکاری عرضی ، از 6 تا 12 میلیمتر متفاوت است .

در بعضی از انواع تیرچه ها ، از تسمه یا ورق به جای میلگرد بالایی استفاده می شود. جدول زیر به عنوان راهنمای تعیین میلگرد بالائی تیرچه های غیر ماشینی توصیه می شود:

 

تا دهانه 3 متر	6 میلیمتر
دهانه 3 متر تا 4 متر	8 میلیمتر
دهانه 4 متر تا 5.5 متر	10 میلیمتر
دهانه 5.5 متر تا 7 متر	12 میلیمتر

 

میلگرد کمکی اتصال : این میلگرد ، به منظور مهار کردن میلگردهای کششی و امکان استقرار بیش از دو میلگرد کششی در ناحیه پاشنه تیرچه ، به کار برده می شود.

قطر میلگردهای کمکی اتصال ، 6 میلیمتر و طول آنها در حدود فاصله میلگردهای کششی است. میلگردهای کمکی اتصال در فواصل 40 تا 100 سانتیمتری از یکدیگر نصب می گردند. در بعضی از کارخانه های تولید تیرچه که جهت قالب بتن پاشنه از ناودانی استفاده می شود ، معمولا بتن پاشنه تا انتهای میلگرد کششی ادامه می یابند. در این موارد ، بهتر است میلگرد کمکی در فاصله 12 سانتیمتری از دو انتهای میلگرد کششی نصب شود تا هنگام اجرای سقف ، و در صورت شکستن دو سر تیرچه جهت نمایان شدن میلگردهای کششی ، خرپا صدمه نبیند.

 

جوشکاری : اتصال میلگردهای عرضی و اعضای بالایی و زیرین خرپای تیرچه ، معمولا توسط نقطه جوش تامین می گردد. البته می توان از هر نوع عمل جوشکاری مناسب ، جهت اتصال اعضای خرپا استفاده کرد ، مشروط بر آنکه در مرحله جوشکاری ، از سطح مقطع اعضای خرپای تیرچه کاسته نشود ، مشخصات مربوط به جوشکاری باید مطابق آئین نامه های معتبر داخلی یا خارجی باشد.

 

 

1-4 بتن پاشنه

حداقل عرض بتن پاشنه 10 سانتیمتر است و نباید از ( 3.5/1 ) برابر ضخامت سقف کمتر باشد. ارتفاع بتن پاشنه باید به میزانی باشد که قابل بتن ریزی بوده و پوشش بتن روی میلگرد را جهت ایجاد مقاومت در برابر آتش سوزی تأمین نماید و همچنین پس از قرار گرفتن بلوک با سطح زیری تیرچه همسطح گردد. معمولا ضخامت بتن پاشنه 4.5 تا 5.5 سانتیمتر و عرض آن 10 تا 16 سانتیمتر است.

پاشنه پس از جاگذاری خرپا در قالب فلزی یا در قالب دایمی سفالی ( کفشک ) بتن ریزی می گردد. بتن پاشنه نقش بسیار مهمی در نحوه اجرای سقف دارد. چنانچه سطوح افقی و عمودی تیرچه ، در امتداد طولی انحنا داشته باشند ، جاگذاری بلوکها با مشکلاتی مواجه خواهد گشت. نشمینگاه بلوک باید صاف و یکنواخت باشد تا بلوکها به طور یکنواخت در محل خود قرار گیرند و سطح زیرین سقف برای نازک کاری بعدی مناسب گردد.

حداقل تاب فشاری بتن پاشنه ، 250 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع است. مواد تشکیل دهنده مخلوط بتن برای یک متر مکعب بتن پاشنه تیرچه به شرح زیر توصیه می شود :

 

شن و ماسه تا 12 ( تا 12 میلیمتر ) 1200 لیتر

سیمان 300- 400 کیلوگرم

 

 

پس از بتن ریزی پاشنه ، باید مراقبت های لازم جهت نگهداری و مرطوب نگهداشتن بتن معمول گردد. نوع بتن و ضخامت پوشش بتنی روی میلگردهای کششی ، تأثیر زیادی در مقاومت سقف در مقابل آتش سوزی دارد. در صورتی که بتن پاشنه تیرچه معیوب و شکسته باشد، باید آن تیرچه را از محل عیب به دو تیرچه کوتاهتر تقسیم نمود، و یا نسبت به خرد کردن کامل بتن پاشنه و بتن ریزی مجدد آن اقدام کرد.

در صورت استفاده از قالب فلزی و عدم استفاده از کفشک، تیرچه بتن ریزی شده را می توان، بسته به شرایط حرارت محیط پس از 24 تا 48 ساعت از قالب خود جدا کرد. هنگام بتن ریزی پاشنه تیرچه باید به دقت خرپا داخل قالب فلزی یا کفشک قرار گیرد و میلگرد کششی در تمام طول تیرچه به طور یکسان و طبق ویژگیهای یاد شده رعایت شود. معمولا بتن تیرچه در مدت 10 روز پس از بتن ریزی به مقاومت عملی (working strength)

خود می رسد.

مشخصات مواد افزودنی جهت زود گیر کردن و ایجاد کارائی بیشتر باید مطابق آئین نامه های معتبر داخلی یا بین المللی باشد.

blogfa.com

هدف از تشکیل واحد کنترل کیفیت در سازمان ها

چکیده

به منظور ارتقاء بهره وری،استراتژ ی های متنوعی ابداع گردیده است که یکی از موفق ترین آنها کنترل کیفیت می باشد.کنترل کیفیت به عنوان یکی از ابزارهای کنترل کل فرآیند تولید نقش مهمی را در ارتقاء و بهبود کیفیت فراگیر سازمان ایفا می نماید.در این مقاله سعی شده است ابتدا معرفی مختصری در مورد دوایر کنترل کیفیت صورت گیرد.آنگاه پس از آشنایی با چرخه دمینگ اشاره ای به تاریخچه تشکیل آن خواهیم داشت. در آخر نیز به فواید اجرایی QC اشاره و تعیین نیازهای اجرایی QC و راهکارهای اجرایی آن نیز پیشنهاد خواهد گردید

مقدمه

مانند اغلب شرکت های غربی برداشت شرکتهای ژاپنی از کنترل کیفیت استفاده از این فرآیند در روند تولید،به خصوص در بخش بازرسی و به منظور جلوگیری از ورود مواد معیوب به کارخانه و برقراری کنترل در پایان خط تولید جهت جلوگیری از خروج تولیدات معیوب از کارخانه می باشد.ولی گردانندگان امور به زودی به این واقعیت پی بردند که بازرسی به تنهایی کیفیت تولیدات را بالا نمی برد.بلکه کیفیت محصول باید در مرحله تولید تحقق یابد.کسانی که به بررسی دوایر کنترل کیفیت در ژاپن پرداخته اند می دانند که این گروههای کوچک در بیشتر مواقع توجه خود را به مسائلی چون هزینه ها،ایمنی و بهره وری معطوف داشته و تنها در برخی ازمواقع فعالیت های آنان به طور غیرمستقیم با ارتقاء کیفی تولید ارتباط پیدا می کند.این دوایر نقش مهمی در بهبود کیفیت و بهره وری تولید در ژاپن ایفا کرده اند. مطالعات انجام شده در خصوص ضایعات،توجه ژاپنی ها را به کنترل جلب نموده است.آنها این اصل را پذیرفتند که برتری در بازار نه تنها از طریق افزایش تولید بلکه به وسیله کیفیت و کاهش ضایعات به دست می آید.آنها متوجه شدند که برای کاهش ضایعات باید کیفیت فرآیند تولید را ارتقا دهند و کیفیت فرآیند تولید بالا نمی رود مگر اینکه کیفیت همه عناصر آن از جمله کیفیت رابطه کارگر-کارفرما،کارگر، ماشین و غیره ارتقاء یابد. ژاپنیها با تلفیق روشهای مشارکتی جهت ارتقاء کیفیت،دوایری ایجاد نمودند که "QCC" یا "دوایر کنترل کیفیت"

( (QUALITY CONTROL CIRCLEنام گرفت.این دوایر امروزه با حذف کلمه control دوایر کیفیت یا QC خوانده می شود. هدف این دوایر این است که کیفیت فرآیند تولید در هر مرحله ارتقاء بخشند.

دوایر کنترل کیفیت

دوایر کنترل کیفیت،گروههای داوطلبی هستند که در زمینه روش های آماری آموزش می بینند و مهارت های حل مشکل را کسب می نمایند و سپس برای پدید آوردن اندیشه هایی در ارتقاء بهره وری و اوضاع کاری دور هم جمع می شوند و به صورت سازمان یافته به رفع مشکلات کاری می پردازند.آنان به گونه ای منظم- اغلب در ساعات کاری-گرد هم می آیند و برای مشکلات چاره اندیشی نموده و راه حل ارائه می نمایند.سپس این راه حلها را برای ارزیابی و اجرا به مدیریت می فرستند.دوایر کنترل کیفیت از این روی کامیاب هستند که فرصت هایی برای رشد شخصی و کامیابی افراد فراهم می آورند.کارکنان سازمان برای راه حل هایی که می آفرینند خود را متعهد می بینند.زیرا خود را مالک راه حلها می دانند. درعمل گونه های بسیار متفاوتی از دوایر کنترل کیفیت وجود دارد.اما تقریباً تمامی این دوایر به صورت گروههای نسبتاً کوچکی ازکارکنان سازمان هستند که جهت دستیابی به راه حل هایی در رابطه با مسائل کاری مربوط به کیفیت،بهره وری و هزینه ها به بحث می نشینند.بیشتر این دوایر در محدوده های مشخص عمل می نمایند و سازمان نیز به دقت فعالیتهای گروه را هماهنگ کرده و اهداف را مشخص می نمایند.ابعاد گروه را در نظر می گیرد و اعضا را برای این منظور تربیت می نماید.

پیش فرض این دوایر این است که "کوچک وظیفه شناس است" (SMALL IS DUTIFUL) این دوایر با شرکت 5 تا 6 کارگر و کارمند و مهندس تشکیل می شود.این افراد احساس مسئولیت بیشتری به خرج داده و کار را با جدیت به پایان می برند.شرکت افراد در این کار به صورت آگاهانه و داوطلبانه است.با شرکت کارکنان در این دوایر،زمینه ای برای رشد فعالیت و به کارگیری نیروهای فکری همه کارکنان فراهم می آید واز این طریق کارگر به فردی متفکر تبدیل می شود.در ژاپن تشکیل دوایر کیفیت به امری روزمره تبدیل شده است و هر سازمان به QC هایی که مسئولیتهای مشخص دارند تقسیم می شود و از این طریق تولید کالاهای معیوب به صفر نزدیک می شود.فلسفه این تفکر این است که باید به انسانها بهاء داد و کیفیت زندگی آنها را ارتقاء بخشید.این حاصل نوعی نگرش است که مسائل را باید از منشاُ آن اصلاح نمود.ایجاد دوایر کیفیت در واقع کنترل مسائل در سرچشمه آن است.یعنی حل مسائل در سطح کارگران که اغلب نادیده گرفته می شود و خود منشاُ مشکلات پیچیده بعدی می شود.از این طریق می توان استعدادهای نهفته کارکنان را پرورش داد و از آنها متفکر ساخت

تاریخچه دوایر کنترل کیفیت

سابقه تشکیل دوایر کنترل کیفیت به الگوبرداری ژاپنی ها از همتاهای غربی خود باز می گردد.آمریکایی ها جهت بازرسی و کنترل کیفیت،شیوه کنترل کیفیت آماری را ابداع کردند.که در واقع به کارگیری روش های اماری جهت سنجش میزان کارایی محسوب می شود.پروفسور ادوارد دمینگ آمریکایی،کنترل کیفیت و مفاهیم و روشهای آنرا به ژاپن انتقال داد و در واقع بنیانگذار این فعالیت شد.ژاپنی ها روشها و مفاهیم او را جذب و اصلاح نمودند و به چیزی دست یافتند که TQC یا کنترل کیفیت فراگیر شهرت یافت.شعار آنها این بود: «آمیختن کیفیت با روند تولید». دمینگ در دهه 1950 چند بار از ژاپن بازدید نمود.وی «چرخه دمینگ»یا «چرخه PDCA » که یکی از ابزارهای مهم کنترل کیفیت جهت بهبود مستمر را به ژاپنی ها عرضه کرد ( چرخه دمینگ یا plan,do,check,action) بیانگر مفهوم کلی از سیکل گردش کار یک فعالیت مدیریتی است) دمینگ به مخاطبان ژاپنی خود آموخت که این چرخه بایستی حول محور کیفیت به عنوان اولین هدف و مسئولیت گردش کند. در ژوئیه سال 1945 اتحادیه دانشمندان و مهندسان ژاپن از جوران برای سخنرانی در سمینار مدیریت کنترل کیفیت دعوت کردند و نهایتاً در سال 1962 نشریه کنترل کیفیت به منظور استفاده سرکارگران از سوی اتحادیه دانشمندان و مهندسین ژاپن انتشار یافت و اولین دایره کنترل کیفیت کار خود را آغاز کرد.

فواید اجرای QC

اجرای QC در چنین مجموعه هایی، نتایج بسیار مثبتی را در پی خواهد داشت از جمله: از بار مسئولیت مدیران می کاهد.مشارکت تمام افراد را در پی دارد،نیاز به نظارت و بازرسی کمرنگ می شود،کارکنان،خود اصلاح امور را انجام می دهند و در نتیجه دلبستگی و میل به تحول در آنها شکوفا می گردد،ایمنی در دستور کار این دوایر قرار می گیرد و افراد به صورت سازمان یافته به بررسی عوامل سانحه می پردازند.پویایی و بهبود در سازمان را به همراه دارد.افراد خلاق و علاقمند شناسایی می شوند،کیفیت خدمات و تولیدات افزایش می یابد،تفکر سیستمی تقویت می شود،نارضایتی پرسنل و مشتریان کاهش می یابد،روابط با مدیران تحکیم می گردد،کارکنان سازمان به افراد متفکر تبدیل می شوند،زمینه برای اجرای سایر استراتژیهای ارتقاء بهره وری مهیا می گردد،دلبستگی سازمانی افزایش یافته و افراد خود به خود،با کار مأنوس تر می شوند

پیش نیازهای اجرای QC

 

1- از آنجا که درصد زیادی از اجرای موفق QC در شروع،بستگی به مدیر سازمان دارد،باید در سازمانیQC را اجرا نمود که دیدگاه مدیران آن از نوع(بهاء دادن به عقاید کارگران و کارمندان) باشد.

2- مدیرعامل سازمان ضرورت وجود QC را احساس نموده باشند

3- مشارکت در آن سازمان وجود داشته باشد.در سازمان هایی که با روشهای سنتی و اقتدارگرایانه اداره می شوند و دستورات فقط از بالا به پایین صادر می شوند اجرای QC موفقیت آمیز نخواهد بود زیرا لازمه توفیق QC آن است که به طور مثال اگر در برنامه ای نقصی وجود داشته باشد در QC مورد بحث قرار گیرد و پیشنهادات اصلاحی از پایین به بالا منتقل شود و طبق آن اصلاحات لازم صورت گیرد

4- جریان آزاد و روان اطلاعات در سازمان وجود داشته باشد

5- مدیران عالی سازمان آماده توزیع قدرت تصمیم گیری باشند زیرا با فعال شدن QC، ساختار سازمان وارونه می گردد. سطوح پایین اهمیت می یابند و مدیران مبانی موظف می شوند میان دو سطح کارگران و مدیران رابطه برقرار کنند و مدیران بالا نیز باید از QC ها حمایت کنند.

راهکارهای اجرای QC

گام اول: مدیران عالی سازمان و کسانی که مسئولیت ایجاد QC را برعهده خواهند گرفت شناخت و درک کافی از QC و QCC به دست می آورند.در این راستا بازدید از شرکتها و سازمان هایی که QC را اجرا نموده اند بسیار موثر می باشد.حسن دیگر این بازدیدها این است که مدیران به این باور می رسند که می توانند در کنار کارگران بنشینند و با هم راجع به مسائل کاری بحث کنند.بدیهی است که حضور کارگران نیز در این بازدیدها در کنار مدیران الزامی است.

گام دوم: مدیران عالی سازمان و مدیران QC باید افرادی را که معمولاً از مهندسان انتخاب می شوند به عنوان مروج فعالیت QC برگزینند و از آنها بخواهند مطالبی درباره فعالیتهای شرکت تهیه نمایند که برای سرپرستان و اعضای QC قابل استفاده باشد.از این طریق می توان فهمید که مهندسان درباره شرکت و روشها و فرآیند تولید آن تا چه اندازه اطلاعات دارند.

گام سوم: به افراد داوطلب سرپرستی QC آموزش داده شود.کیفیت و نحوه آموزش در این مرحله با توفیق اجرای QC در آینده رابطه مستقیم دارد

گام چهارم: پس از آموزش،افراد به محل کار خود بازگشته و QC را به کمک کارگران تشکیل می دهند.در ژاپن تعداد اعضای این دوایر به طور معمول 7 نفر می باشند.در ایران7نفر عضو برای هر دایره کافی به نظر می رسد که البته این عدد یک رقم ثابت و غیرقابل تغییر نیست بلکه با توجه به ویژگیهای فرهنگی،سیاسی،بومی و... کم و زیاد می شود.در جلسات QC تاکید بر این است فقط در زمینه ای می توان اجازه بحث داد که درباره آن اطلاعات و داده های کافی جمع آوری شده باشد.از این طریق بنیاد بحث و گفتگوی علمی عینی بنا نهاده می شود.هرگز نباید اجازه داد بدون اتکا به اطلاعات و داده های واقعی افراد به صرف اینکه من فکر می کنم«من عقیده دارم» «من اطمینان دارم» و... درباره مسئله ای وارد بحث شوند.

گام پنجم: در QC و QCC می توان هر مسئله ای را که به نوعی در ارتباط با کار شرکت است و نیاز به بررسی دارد به بحث گذاشت و برای آن راه حل یافت و راه حلهای مناسب را به اجرا درآورد که از این طریق می توان بهره وری را بالا برده و ضایعات را به صفر رساند.

گام ششم: سرپرستان رفته رفته آنچه را آموخته اند به اعضای QC و QCC خود انتقال می دهند به بیانی دیگر سرپرستان خودشان کارگران را آموزش می دهند و از این طریق انتقال تکنولوژی به طور طبیعی اتفاق می افتد.با این روش اطمینان حاصل می شود که سرپرست بر کل کار،کنترل و نظارت خود را حفظ می کند.در غیر اینصورت ممکن است چنانچه مثلاً مهندسان کار آموزش کارگران را عهده شوند،کارگری باهوش از سرپرست جلو افتد و کار اعمال مدیریت وی را دچار مشکل سازد.

گام هفتم: با گسترش QC ممکن است تعداد داوطلبان برای عضویت در دوایر افزایش و از حداکثر خود بیشتر شود.در این صورت می توان هر دایره را به چند شاخه فرعی تقسیم نمود.به هر حال نباید هیچ یک از افراد داوطلب از این مشارکت محروم گردند.

گام هشتم: با گذشت زمان ممکن است نیاز به جانشین نمودن سرپرستان QC یا تعویض آنها پیش آید.برای این کار روشهای مختلفی وجود دارد،ازجمله رأی گیری،قرعه کشی و یا تعیین سرپرست به صورت دوره ای.

منابع و مآخذ

1- ایمایی،ساساکی «کایزن» مترجم: سلیمی،محمدحسین،دانشگاه صنعتی امیرکبیر

2- «آشنایی با سبک مدیریت ژاپنی در افزایش بهره وری» سخنرانی پروفسور ساساکی،دانشگاه سوکوبا،مدیریت سیستم ها

3- طوسی،محمدعلی «مشارکت» مرکز آموزش مدیریت دولتی

4- شلدون رولاندو،کلینر برایان «کدام تکنیک های مدیریتی ژاپن می تواند توسط مدیران آمریکائی به کار گرفته شود» ترجمه موحدی،محمدعلی،نشریه industrial management

5- «استراتژیهای بهره وری» بنیاد جانبازان و مستضعفان

 blogfa.com

یکی از جالبترین رقابتهای علمی مهندسان عمران(سازه های ماکارانی)

بخش اول سازه هاي ماكاروني به سازه هايي اطلاق مي شود ، كه مصالح استفاده شده در آنها تنها ماكاروني و چسب مي باشد . اين سازه ها در مقياس كوچكتر نسبت به سازه هاي واقعي طراحي و توسط ماكاروني و چسب ساخته مي شوند و پس از ساخت مورد بارگذاري قرار مي گيرند .   در واقع اين سازه ها به عنوان ماكت ساخته نمي شوند و سازه اي كه بار بيشتري را تحمل مي كند ، موفق تر خواهد بود . پل ( تحت بارگذاري يكنواخت ، متمركز و متحرك ) ، Towercrain ، انواع قاب هاي ساختماني و ستون هاي فشاري از جمله رايج ترين سازه هاي ماكاروني مي باشند . هر ساله در اين راستا مسابقات بزرگي در دانشگاه هاي معتبر دنيا بين دانشجويان رشته مهندسي عمران برگزار مي گردد . اين دانشگاه ها از سالها پيش در اين زمينه سرمايه گذاري كرده تا ذهن خلاق دانشجويان را فعال سازند و از طرحها و پژوهش هاي آنها در عمل استفاده كنند . طراحي و ساخت پل و ستون هاي فشاري رايج ترين رشته هاي اين مسابقات مي باشند . بطور مثال طراحي و ساخت پل خرپايي تنها با استفاده از 750 گرم ماكاروني ( معادل يك بسته ماكاروني ) كه مي تواند وزن زيادي را تحمل نمايد . طول دهانه پل يك متر و حداكثر ارتفاع پل نيم متر مي باشد . پل روي دو تكيه گاه كه از يكديگر يك متر فاصله دارند قرار مي گيرد و تكيه گاهها فقط قادر به وارد كردن عكس العمل عمودي مي باشند و هيچ عكس العمل افقي در تكيه گاهها بر پل وارد نمي شود . ركورد كسب شده در اين رشته ( پل خرپايي ) معادل 176 كيلو گرم مي باشد ، كه اين ركورد تقريبا 230 برابر وزن خود سازه مي باشد . همچنين طراحي و ساخت سازه هاي فشاري كه قادر به تحمل بار هايي بيش از نيم تن مي باشند ، از ديگر نمونه هاي اين سازه ها هستند . اينجا يك سئوال ممكن است مطرح مي گردد ، آيا جنس ماكاروني در دست يافتن به ركورد هاي بالا موثر است ؟   در اين زمينه تحقيقاتي روي محصول هاي مختلف شركت هاي ماكاروني دنيا انجام گرفته و ماكاروني شركت Rose ايتاليا به عنوان بهترين ماكاروني براي اين هدف شناخته شده است .   البته لازم به ذكر است كه قدرت و مهارت طراح در ارائه يك طرح موفق ، بسيار مهم تر از جنس ماكاروني در رسيدن به ركورد هاي بالا مي باشد . هدف از استفاده از ماكاروني به عنوان عنصر سازه اي :   1- در واقع ماكاروني بر خلاف فولاد و بتن عنصر سازه اي ناشناخته اي مي باشد . اين بدان معني است كه خصوصيات ماكاروني شامل حداكثر تنش كششي ، حداكثر تنش فشاري ، مدول الاستيسيته ، نحوه كمانش ماكاروني و ديگر خصوصيات ماكاروني كه مورد نياز براي طراحي و تحليل سازه مي باشند ، ناشناخته مي باشد و تنها راه بدست آوردن اين ويژگيها ايجاد وابداع آزمايش هاي ساده و دقيق مي باشد . 2- ماكاروني بر خلاف بتن و فولاد داراي ضعف هاي زيادي مي باشد و اين ضعف ها كار را براي طراح مشكل تر مي كند و اينجاست كه ابداعات و خلاقيت هنر نمايي مي كنند و براي رسيدن به ركورد هاي بالا بهينه سازي سازه ها مطرح مي گردد . 3- ارزان بودن ماكاروني نسبت به مصالحي چون فولاد وبتن .   اهداف كلي طرح :   1- اين طرح در وهله اول به عنوان يك طرح آموزشي مي تواند بسيار مفيد و سودمند براي دانشجويان رشته مهندسي عمران ايفاي نقش نمايد ، زيرا اين امكان را به دانشجويان مي دهد كه ، با استفاده از مصالح ارزان ، سبك و قابل دسترس ( ماكاروني به جاي بتن و فولاد ) دست به طراحي و ساخت سازه هاي مختلف زده و با اين كار كليه دروس فراگرفته در رشته سازه را به عمل تجربه نمايند . 2- دانشجويان مي بايست با استفاده از مسائل تئوريك فرا گرفته در دروس مقاومت مصالح و آزمايشگاه هاي مربوط به آن تلاش نمايند تا خصوصيات عنصر سازه اي جديد را كشف نمايند . 3- دانشجويان مي بايست با استفاده از تحليل سازه ها و با بكارگيري نرم افزار هاي كامپيوتري به طراحي و آناليز سازه مورد نظر بپردازند.   طراحي و ساخت يك سازه بهينه كه تحت عنوان بهينه سازي سازه ها مطرح است .   بخش دوم سازه هاي فشاري :   نوعي پل با دهانه كوتاه ، كه اكثر اعضاي آن در فشار مي باشند . از مزيت هاي اين رشته از مسابقات طراحي اعضاي فشاري و بررسي پديده كمانش در آنها مي باشد .     Tower Crain :   دراين نوع از سازه هاي ماكاروني ، هدف طراحي جرثقيلهايي است كه بر روي برجهاي بلند به كار گرفته مي شوند . اين سازه ها بايد قادر باشند با داشتن ارتفاع معين شعاع خاصي را تحت پوشش قرار دهند .       پل با بار متمركز :   اين سازه از به هم پيوستن دو خرپاي دوبعدي به وجود مي آيد و بارگذاري از وسط دهانه صورت مي گيرد . اين نوع پل هر سه نوع عضو فشاري ، كششي و خمشي را دارا مي باشد .       پل با بار گسترده :   پل به شكل ظاهري خرپا مي باشد ، كه بارگذاري به صورت گسترده و يكنواخت در تمام طول دهانه صورت مي گيرد . در عمل مي توان چنين فرض كرد كه تمام وسايل نقليه به دليل ترافيك به صورت ثابت بر روي پل قرار گرفته اند .     پل با بار متحرك :   اين نوع از سازه ماكاروني در واقع پيشرفته ترين و كامل ترين حالت از سازه ها مي باشد ، كه در آن طراحان اقدام به طراحي يك پل واقعي مي كنند . بار قرار گرفته بر روي پل به صورت متحرك مي باشد ، كه اين امر با عبور دادن يك وسيله نقليه كوچك با سرعت معين ، كه بر روي آن وزنه قرار داده مي شود ، صورت مي گيرد .         چگونه شروع كنيم ؟   براي وارد شدن به اين رشته شما بايد داراي خصوصيات اخلاقي چون كنجكاوي ، خلاقيت ، صبر ، همت و تلاش فراواني باشيد .   اين خصوصيان به اين علت مطرح گرديد كه در ساخت و طراحي يك سازه موفق علاوه بر آگاهي از علوم مهندسي به اين ويژگي ها نيازمند هستيد . چرا كه ممكن در طراحي و ساخت يك سازه شما روز ها و هفته ها تلاش نماييد ، ولي در نهايت به دليل يك اشتباه كوچك در طراحي يا ساخت ، سازه شما به حداقل ركورد مورد نظر نرسد .   هيجان انگيزترين بخش كار شما مربوط به زمان بارگذاري سازه مي باشد ، كه سازه اي كه مدت زيادي براي طراحي و ساخت آن صرف كرده ايد در نهايت در جلوي چشمان شما منهدم مي گردد ، ولي آيا ركورد مورد نظر بدست مي آيد يا خير ؟   بطور خلاصه براي ساخت يك سازه شما بايد مراح زير را در پيش گيريد :   1-كشف خصوصيات عنصر سازه اي جديد با انجام آزمايش هاي ساده ولي دقيق . اين مرحله شامل آزمايشهايي براي رسيدن به خصوصياتي چون حداكثر تنش كششي ، حداكثر تنش فشاري ، مدول الاستيسيته، حداكثر بار بحراني در كمانش و غيره مي باشد .   2-كار بر روي خصوصيات عنصر سازه اي جديد (ماكاروني) و دست يافتن به نقاط ضعف و يا قدرت آن .   3- آشنايي با يك نرم افزار رايانه اي براي تحليل و طراحي سازه . (بطور مثال :SAP 2000)   4- تحليل سازه هاي ساخته شده در گذشته و رسيدن به نقاط ضعف و يا قدرت آنها .   5- طراحي سازه با توجه به اطلاعات بدست آمده.   6- تلاش براي رسيدن به بهينه ترين طرح (بهينه سازي).   7 – ساخت سازه توسط ماكاروني و چسب .       تكنيك هاي ساخت سازه ماكاروني : اكاروني :   اين عنصر سازه اي در برابر كشش و فشار ( اگر طول آن كوتاه باشد و دچار كمانش نگردد ) مقاومتي خوبي از خود نشان مي دهد ، ولي مقاومت آن در برابر خمش بسيار كم است . به همين علت بايد تا حد امكان سعي نمود ، تا سازه ها به گونه اي طرح شوند كه اعضاي آن كمترين خمش ممكن را تحمل نمايند .   در واقع تابع هدف در بهينه سازي سازه خمش و وزن سازه مي باشد . يعني سازه ها بايد به گونه اي طرح شوند ، كه كمترين خمش در آنها به وجود آيد و در عين حال با كمترين وزن بيشترين مقاومت را از خود نشان دهند .   يك نكته مهم در مورد سازه هاي ساخته شده توسط ماكاروني اين است ، كه در هنگام ساخت و يا بعد از آن نبايد در مكاني كه در آن رطوبت و گرماي هوا بالا است قرار گيرد ، زيرا در اين صورت ماكاروني ترك مي خورد .   چسب : براي ايجاد اتصالات در اعضاء ، آنها را به صورت سر به سر قرار داده و سپس در محل گره ها از چسب استفاده نماييم .   1- اتصال مفصلي : براي به وجود آوردن چنين اتصالي بايد از چسب حرارتي ( چسب تفنگي ) استفاده نمود . زيرا اين چسب علاوه بر چسباندن اعضاء به يكديگر ، آنقدر انعطاف پذير است ، كه به اعضاء اين اجازه را مي دهد تا در محل گره ها تا اندازه اي دوران نمايند .   2-اتصال صلب : براي ايجاد اتصالات صلب مي توان از دو چسب : دوقلو (EPOXY ) قطره اي (SUPPER GLUE )           اگر از چسب دوقلو استفاده مي كنيد ، اين چسب اين قابليت را دارد ، كه فضاي خالي بين اعضاء در محل گره ها را پر نموده و نيازي نيست كه شما ماكاروني ها را تراش داده و در كنار هم قرار دهيد . اما عيب اين چسب اين است ، كه وزن تمام شده سازه بالا مي رود. ولي چنانچه از چسب قطره اي استفاده مي كنيد ، اعضاء در محل گره ها بايد تراش مناسب داده شوند ، تا سطح تماس افزايش يابد ، چراكه اصولا اين چسب فضاپركن نمي باشد و فقط در سطوحي كه اعضاء تماس مستقيم با هم دارند اتصال ايجاد مي نمايد . ولي در مقابل ، اگر از اين چسب استفاده نماييد ، وزن تمام شده سازه كمتر خواهد شد .   چگونگي ساخت :   بعد از آنكه طراحي نهايي را انجام داديد ، مي توانيد براي ساخت ، طرح نهايي را در ابعاد واقعي بر روي يك كاغذ پوستي بكشيد و سپس كاغذ را توسط چسب شيشه اي به يك سطح شيشه اي صاف بچسبانيد . سپس اعضاء را طبق نقشه از ماكاروني توليد كرده و در روي نقشه روي خط مربوط به خود بگذاريد و براي جلوگيري از لغزيدن ماكاروني مي توانيد از خمير بازي براي محكم كردن عضو بر روي كاغذ پوستي استفاده نماييد . سپس در محل گره ها از چسب استفاده نماييد . بدين ترتيب مي توانيد ، آن قسمتهايي از سازه را كه به صورت صفحه اي هستند ، را با دقت بالايي توليد نماييد.   بعد از آنكه قسمت هاي صفحه اي را بدين روش توليد كرديد ، اين قسمت ها را با دقت زياد به هم متصل نماييد ، تا سازه نهايي آماده گردد.   چگونه ركورد را پيش بيني نماييم ؟   ابتدا بايد با آزمايش هاي ساده و ابتكاري حداكثر مقاومت كششي‌ ، مقاومت فشاري ( براي طول مشخص ) ، مقاومت خمشي ، مقاومت برشي را براي ماكاروني مورد استفاده بدست آوريم ، سپس سازه مورد نظر خود را تحت حداكثر بار پيش بيني شده تحليل كنيم ، اگر نيروهاي كششي ، فشاري ، خمشي و برشي ناشي از تحليل از مقاومت هاي بدست آمده در آزمايش بيشتر باشد ، آن سازه فرو خواهد ريخت .   تحليل را براي بارهاي مختلف انجام مي دهيم ، آن باري كه نيروهاي بدست آمده از آن در اعضاء ناشي از تحليل ، بيشترين نزديكي را به حداكثر مقاومت هاي بدست آمده از آزمايش داشته باشد ، ركورد تئوريك خواهد بود .   به علت وجود خطا در ساخت و يا ديگر خطاهاي ممكن بايد ركورد تئوريك بدست آمده را در يك ضريب اطمينان ( مثلا .75 - با توجه به نظر طراح ) ضرب كرد ، تا ركورد عملي بدست آيد با اين كار شما مي توانيد قبل از اينكه سازه مورد نظر را بارگذاري كنيد ، حداكثر ركورد آن را حدس بزنيد .

blogfa.com

زيگورات چغازنبيل

کشف چغازنبيل

در سال ١٩٣٥ ميلادی هنگامی که شرکت نفت ايران و انگليس در حوالی رود دز به حفاری‌های نفتی مشغول بود، يکی از کارمندان نيوزيلندی شرکت به نام «براون» متوجه مجموعه‌ی عظيمی شبيه تپه شد که در مکانی مرتفع قرار گرفته بود. او از آن مجموعه که در زير خاک مدفون بود آجری کتيبه‌دار پيدا کرد. در همان زمان يک گروه باستان‌شناس در فاصله‌ی ٣٥ کيلومتری در شوش به کاوش‌های باستان‌شناسی مشغول بود. براون آن آجر را نزد گروه برد تا شايد از راز آن تپه پرده بگشايند. اين‌گونه بود که حفاری‌های نفتی، نام زيگورات چغازنبيل را در اذهان زنده کرد. بعدها کاوش‌های باستان‌شناسی بين سال‌های ١٩٥١ تا ١٩٦٢ ميلا‌دی توسط رومن گيرشمن (Roman Girshman) باستان‌شناس فرانسوی انجام شد که اطلاعات مفيدی را از دل خاک در مورد چغازنبيل بيرون کشيد.

 

معرفی زيگورات

در بين‌النهرين اعتقاد مردم بر اين بود که خدايان متعددی دنيا را کنترل و اداره می‌کنند و هر شهری را خدايی است که از آن محافظت می‌کند. مردم در مرکز شهر برای خدايان معبد درست می‌کردند تا در آن زندگی کنند که گاه به شکل زيگورات بود. معابد کوچک‌تری هم ساخته می‌شد تا مردم هدايا و پيشکش‌های خود را تقديم خدايان کنند.

زيگورات (Ziqqurat) ساختمانی هرمی شکل بود که در چند طبقه ساخته می‌شد و با پلکان‌های متعدد به طبقات بالا می‌رسيد. زيگورات‌ها در بين‌النهرين قدمتی چندهزارساله دارند که در فاصله‌ی سال‌های ٢٢٠٠ تا ٥٥٠ قبل از ميلاد ساخته شده‌اند.

 

درمورد فلسفه‌ی وجودی زيگورات‌ها سه نظريه عنوان شده است: اول، آن‌ها برای مصون نگه‌داشتن گندم از سيلاب بهاری ساخته می‌شدند. دوم، اين زيگورات‌های سترگ تقليدی از کوه‌های مقدس دورتادور فلات ايران بود. بنابراين اگرچه پيدايش اين بناها در خاک بين‌النهرين بود ليکن الهام‌بخش آن‌ها ايران و معنای آن‌ها از اين سرزمين گرفته شده بود. بنابر نظريه‌ی سوم که البته معروف‌ترين قول است، زيگورات نردبان صعود به آسمان بوده است.

پس از چندهزار سال هنوز هم تعدادی از اين زيگورات‌ها يافت می‌شود، به عنوان مثال زيگورات اور (Ur ziqqurat) در جنوب بين‌النهرين و زيگورات چغازنبيل در ايران. زيگورات اور که ٢١١٠ سال قبل از ميلاد ساخته شده قديمی‌ترين و زيگورات چغازنبيل بزرگ‌ترين زيگورات جهان هستند.

شهر چغازنبيل

محدوده‌ی حکومت ايلامی‌ها خوزستان، لرستان، پشت‌کوه و کوه‌های بختياری بود که از غرب به دجله، از شرق به قسمتی از پارس، از شمال به راه بابل و همدان و از جنوب به خليج فارس محدود می‌شد و پايتخت آن شهر باستانی شوش بود.

با به حکومت رسيدن اونتاش نپيريشا (Untash Napirisha) در قرن ١٣ قبل از ميلاد (١٣٤٠–١٣٠٠ قبل از ميلاد)، چغازنبيل به عنوان پايتخت مذهبی و سياسی ايلامی‌ها در نزديکی رود دز ساخته شد و دوراونتاش (Dur Untash) ناميده شد. دوراونتاش به معنای قلعه‌ی اونتاش است. در بعضی از متون به خط ميخی اين شهر ال‌اونتاش (Ul Untash) ذکر شده که به معنی شهر اونتاش است.

اين شهر از سه حصار تودرتوی خشتی تشکيل شده و دروازه‌ی اصلی آن بر روی حصار بزرگ در ضلع شرقی قرار دارد. در حد فاصل حصار اول و دوم کاخ‌های شاهی و آرامگاه‌های سلاطين ايلام قرار دارند. در بين حصار دوم و سوم بقايای تصفيه‌خانه‌ی آب ديده می‌شود که جزو قديمی‌ترين تأسيسات آب‌رسانی به شمار می‌رود. آب آن از رودخانه‌ی کرخه در فاصله‌ی چهل و پنج کيلومتری از طريق کانالی تأمين می‌شد. در مرکز حصار سوم معبد اصلی (زيگورات) قرار دارد.

تصوير بنيان‌گذار چغازنبيل –اونتاش نپيريشا– بر روی سنگ همراه با مجسمه‌ی مفرغی همسرش ملکه نپيراسو (Napirasu) هم‌اکنون در موزه‌ی لوور پاريس نگه‌داری می‌شوند. مجسمه‌ی ملکه، وی را در حال عبادت در برابر خدايان نشان می‌دهد. هم‌چنين بر روی دامن ملکه نام وی به همراه چند دعا به خط ميخی درج شده است.

زيگورات چغازنبيل

زيگورات چغازنبيل معبد اصلی (زيگورات) مربعی به ضلع ١٠٥ متر است که اضلاع آن در جهات اصلی شرقی، غربی و شمالی و جنوبی واقع شده‌اند. اصل اين معبد با به‌کارگيری ميليون‌ها آجر و در پنج طبقه به ارتفاع ٥٢ متر ساخته شده بود که در حال حاضر تنها دو طبقه از آن باقی مانده است. به غير از طبقه‌ی اول و پنجم، تمامی طبقات از خشت پر شده بودند. طبقه‌ی پنجم که مرتفع‌ترين طبقه محسوب می‌شد و تنها کاهن‌ها و خانواده‌ی شاهی اجازه‌ی ورود به آن طبقه را داشتند، جای‌گاه قراردادن خدای اينشوشينک (god Inshushinak) يا خدای خاص شهر شوش بود. در حقيقت اونتاش، پادشاه ايلامی، اين بنا را برای اينشوشينک ساخت. ايلامی‌ها معتقد بودند که هنگام غروب، خدايشان از آخرين طبقه‌ی زيگورات به آسمان پرواز می‌کند و روز بعد باز می‌گردد.

بر روی ديوارهای معبد آجرهايی به خط ميخی مشاهده می‌شود که همگی دارای متنی يکسان هستند و بيان‌گر نام پادشاه و هدف او از ساخت اين معبد است: «من اونتاش، پسر هوبانومنا، شاه انزان و شوش هستم. پس از آن که مصالح ساختمانی را به دست آوردم، من در اين‌جا شهر اونتاش و حريم مقدس را برپا نمودم و آن را در يک ديوار خارجی و يک ديوار داخلی محصور کردم. من معبد بلندی ساختم که شبيه آن‌چه شاهان پيش ساخته‌اند نبود و آن را به خدای اينشوشينک مقدس وقف کردم. باشد که ساختمان و زحمت من موقوفه‌ی ايشان شود و لطف و عدل اينشنوشينک در اين‌جا برقرار بماند.»

ميز قربانی

در اطراف معبد و بر روی کف اصلی دو سکوی مدور بريده مشاهده می‌شود که نظرات مختلفی در مورد آن‌ها ابراز شده، برخی آن‌ها را قربانگاه و برخی ديگر مربوط به ستاره‌شناسی و ساعت خورشيدی دانسته‌اند. در موزه‌ی لوور پاريس ميزی موسوم به ميز قربانی (Sacrificial Table) از جنس برنز موجود است که به احتمال زياد متعلق به اين جايگاه است. دورتادور ميز قربانی دو مار و پنج زن ديده می‌شوند. اندازه، دقت و ظرافت بالای به‌کاررفته در ساخت اين ميز حکايت از مهارت فراوان فلزکاران دوره‌ی ايلامی دارد.

ميراث جهانی

چغازنبيل در سال ١٩٧٩ ميلا‌دی از طرف يونسکو در فهرست ميراث جهانی قرار گرفت. اين محوطه يکی از چند اثر ثبت شده‌ی ايران در فهرست ميراث جهانی است. اهميت اين محوطه‌ی تاريخی به عنوان مهم‌ترين اثر به‌جای‌مانده از دوران حکومت ايلامی، قدمت ٣٠٠٠ ساله‌ی آن همراه با جاذبه‌های طبيعی از جمله عوامل مؤثر در به ثبت‌رسيدن اين مجموعه به‌عنوان ميراث جهانی بوده‌اند. فرسايش طبيعی و خسارت‌های ناشی از جنگ ايران و عراق، آسيب‌های فراوانی را متوجه اين شهر کهن نمود. برای جلوگيری از تخريب هر چه بيشتر اين منطقه، در سال ١٩٩٨ ميلادی، توافقی بين سازمان ميراث فرهنگی ايران، يونسکو، بنياد اعتباری ژاپن و مؤسسه‌ی کراتره فرانسه (مؤسسه‌ی بين‌المللی حفاظت از بناهای خشتی)، برای اجرای طرح مطالعاتی حفاظت و مرمت محوطه‌ی تاريخی چغازنبيل در زمينه‌های مختلف علمی صورت گرفت. در راستای اجرای اين طرح، يک پايگاه دائمی پژوهشی شامل آزمايشگاه، بخش حفاظت و مرمت، کتابخانه، بخش رايانه‌ای و بخش مطالعات سفال در قسمت اداری موزه‌ی هفت‌تپه ايجاد و تجهيز شده است.

 blogfa.com

کليساى تاتووس يکى از معتبرترين و پر نقش و نگارترين کليساهاى ارمنيان در ايران ......

 

کليساى تاتووس يکى از معتبرترين و پر نقش و نگارترين کليساهاى ارمنيان در ايران است که شهرت جهانى دارد.

سراسر ديوارهاى جنوبى و شمالى و همچنين برج ناقوس کليسا داراى حجارى‌هاى منحصر به فرد است، ظرافت، تناسب، زيبايى و نمادهاى به کاربرده شده در نقش برجسته‌هاى اين کليسا، در نوع خود در جهان مسيحيت بى‌نظير است.

سازمان ميراث فرهنگى کشور در سال 1383 اسناد و مدارک کليساهاى: تاتووس مقدس، استپانوس مقدس و سه کليساى مريم مقدس، گوداک مقدس و چوپان واقع در حريم کليساى استپانوس، و کليساى مريم مقدس يا دزور دزور را شامل؛ تاريخچه کليساها، عکس‌هاى قديم و جديد آنها، طرح‌هاى مديريتى تنظيم شده توسط استان‌هاى آذربايجان شرقى و غربى، طرح‌هاى ساماندهى، مرمتى، امکانات گردشگرى و... را براى ثبت در فهرست ميراث جهانى به سازمان يونسکو ارسال داشت.

در سال 1384 به خاطر وجود نواقص در پرونده کليساى تاتووس، ثبت اين کليسا در فهرست ميراث جهانى پذيرفته نشد. با رفع کاستى‌هاى اشاره شده در سال 1385، مجدداً پرونده کليساها مورد بررسى سازمان يونسکو قرار گرفت اما به سبب وجود نقص فنى از سوى کميته سازمان يونسکو رد شد.

پس از تکميل پرونده در بهمن‌ماه 1385 و ارسال آن به سازمان يونسکو، پرونده کليساى تاتووس موفق به اخذ تاييديه مرحله اول شد. کارشناسان و مشاوران سازمان يونسکو به ايران آمدند و از کليسا بازديد کردند و نظريه کارشناسان ضميمه پرونده گرديد.

اينک در انتظار اعلام نظر کميسيون سازمان يونسکو مى‌باشيم. سازمان يونسکو براى ثبت بناهاى تاريخى در فهرست ميراث جهانى معيارهايى دارد،برخى از اين معيارها عبارتند از:

- اثر مورد نظر دستاورد هنرى منحصر به فرد يا شاهکارى برآمده از نبوغ خلاقه بشر باشد.

- اثر مورد نظر گواهى بى‌همتا و يا دست کم استثنايى بر يک سنت فرهنگى يا تمدن زنده يا از ميان رفته باشد.

- اثر مورد نظر نمونه‌اى برجسته از نوعى بنا يا مجموعه معمارى پراهميت در تاريخ بشر باشد.

کليساهاى معرفى شده به سازمان يونسکو به طور بسيار مختصر معرفى مى‌شوند:

کليساى تاتووس مقدس

در جنوب شهر ماکو در 15کيلومترى شمال شرقى سيه‌چشمه و 7 کيلومترى شمال راه سيه چشمه به قره ضياءالدين کليساى تاتووس واقع شده است. به سبب دفن تاتووس يکى از حواريون حضرت عيسى مسيح در اين کليسا، کليساى تاتووس نزد ارمنيان بسيار مقدس و محترم است.

کليساى تاتووس يکى از معتبرترين و پر نقش و نگارترين کليساهاى ارمنيان در ايران است که شهرت جهانى دارد. سراسر ديوارهاى جنوبى و شمالى و همچنين برج ناقوس کليسا داراى حجارى‌هاى منحصر به فرد است، ظرافت، تناسب، زيبايى، و نمادهاى به کاربرده شده در نقش برجسته‌هاى اين کليسا، در نوع خود در جهان مسيحيت بى‌نظير است، حجاران هنرمندى که با توشه‌اى سرشار از هنر،‌ تجربه و مهارت، نقش‌برجسته‌هاى اين اثر مذهبى و هنرى را به وجود آورده‌اند، داراى چنان ذوق و قريحه بودند که توانستند چنين نقش برجسته‌هايى از خود به يادگار بگذارند و آن را در شمار گنجينه هنر حجارى ايران زمين درآورند و زايران کليسا را به تحسين وا دارند.

هر سال در فصل تابستان در ماه ژوئيه ارمنيان ايران و برخى از سفيران مسيحى کشورهاى خارجى در ايران به زيارت کليساى تاتووس مى‌آيند و در مراسم خاص مذهبى شرکت مى‌کنند. در سال 1386 روز 30 تيرماه برابر با 21 ژوئيه روز زيارت کليساى تاتووس است.

کليساى تاتووس در سده هفتم ميلادى ساخته شده است. قسمت شرقى کليسا که با سنگ سياه ساخته شده بخش کهن کليسا است.

دولت قاجار خصوصاً عباس ميرزا نايب السلطنه در نظر داشتند که محل مرجع تقليد ارمنيان جهان که در اجميادزين( نزديک ايروان) بود به کليساى تاتووس منتقل و اين مرکز را از زير نفوذ روسيه تزارى و دولت عثمانى خارج سازند تصميم گرفته شد که با افزودن مجموعه بنايى به کليساى کهن، کليساى تاتووس را وسعت داده و آن را شبيه کليساى اجميادزين سازند.

با حمايت مادى و معنوى عباس ميرزا، معماران و حجاران به تلاش پرداختند و در ادامه کليساى کهن در ضلع غربى آن تالارى ديگر که مکمل کليساى کهن بود ساختند. بناى جديدالاحداث بزرگتر از بناى کهن کليسا ولى با همان سبک ساخته شد. ديوارهاى خارجى بناى جديد با نقش و نگارهاى برجسته؛ روحانيون، قديسان دين مسيح و گل و بته تزيين شده است.

کليساى تاتووس مقدس به شماره 405 به تاريخ 11/11/1334 در فهرست آثار ملى ايران به ثبت رسيده است.

کليساى استپانوس مقدس

يکى از زيباترين و مشهورترين کليساهاى ارمنيان در جهان مسيحيت، کليساى استپانوس مقدس با ويژگى‌هاى معمارى و تزيينى بسيار است. اين کليسا در 15کيلومترى غرب جلفا و 6کيلومترى رود ارس واقع شده است. استپانوس مقدس يکى از هفت نفر نيک تاماتى است که مراسم تحليف او به وسيله حواريون حضرت عيسى مسيح انجام گرفت و از مبلغان مسيحيت شد.

يهوديان اورشليم به او تهمت زدند که سخنانى برخلاف شريعت يهود گفته، استپانوس را دستگير و در روز 26دسامبر سال 36 ميلادى سنگسار کردند و به شهادت رساندند. کليساى استپانوس در دژى استوار واقع شده. ارمنيان به مجموعه بناهايى که در اين گونه دژها بنا مى‌کردند وانک ( دير) مى‌گويند. تاريخ بناى کليساى استپانوس دقيقاً مشخص نيست. کهن‌ترين سندى که از وجود وانک(دير) در اين منطقه آگاهى مى‌دهد مربوط به سال 649 ميلادى است.

کليه ديوارهاى خارجى، بام، ساق گنبد، گنبد، ستون‌ها و برج‌ناقوس کليسا را با سنگ‌هاى سفيد و صورتى تراشيده شده ساخته‌اند. گنبد عظيم شانزده ضلعى مرتفع کليسا را بر روى چهار ستون سنگى قطور که با سنگ‌هاى تراشيده ساخته شده است استوار کرده‌اند.

سراسر لبه ساق گنبد لوزى‌هايى ترسيم شده اين لوزى‌ها با طرح‌هاى اسليمى و هندسى تزيين گرديده‌اند. کليه بخش‌هاى داخلى کليسا، اطراف پنجره‌ها، ساق گنبد، ديوارها و ستون‌ها با گل و بته و پرندگان نقاشى و تزيين شده‌اند.

در برخى نقاط اين تزيينات و نقاشى‌ها محو و خراب شده‌اند و در انتهاى هر يک از زواياى شيب‌دار دامنه گنبد کليسا به جاى ناودان مجسمه کله قوچ، گوزن، ابليس،‌ گاو و بز قرار دارد.

سرتاسر ديوارهاى خارجى کليسا پوشيده از حجارى‌ها، طاق‌نماها، نيم ستون‌ها و مقرنس‌ کارى‌هاى بسيار زيباست که مجموعه را به صورت يکى از شاهکارهاى بسيار نفيس معمارى ايران زمين درآورده است.

سه کليسا در حريم کليساى استپانوس در منطقه دره شام وجود دارد، روستاهاى دره شام تا دوره صفويه فعال بودند و ارمنيان در اين روستاها کشاورزى و دامپرورى مى‌کردند. پس از کوچ ارمنيان به داخل فلات ايران به وسيله شاه عباس صفوى روستاهاى دره شام خالى از سکنه شد. سه کليساى روستاهاى دره شام عبارتند از کليساى مريم مقدس که در سال 1518 ميلادى ساخته شده است.

کليساى گودرک مقدس در پشت ارتفاعات کليساى استپانوس قرار دارد و کليساى چوپان که محل عبادت چوپانان روستاهاى ارمنى‌نشين دره شام بود. اطراف کليساى چوپان تعداد بسيارى سنگ قبر وجود دارد.

کليساى مريم مقدس يا کليساى دزور دزور

در 12کيلومترى جنوب ماکو نزديک روستاى بارون، در دهانه دره آگى يا دزور دزور با پيوستن سه نهر به يکديگر سرچشمه روخانه زنگى مار را تشکيل مى‌دهند. در سالهاى 1315 تا 1324م/ 715 تا724هـ. ن در اين مکان کليسا و دير مريم مقدس به وسيله اسقف «بسداچى زاکاريا» ساخته شد.

وزارت نيرو براى آبيارى و احياى زمين‌هاى دشت ماکو، تصميم گرفت روى رودخانه زنگى مار يا «ماکو چاى» سد مخزنى احداث کند . مناسب‌ترين مکان براى ساختن سد، دهانه تنگه دزور دزور بود. در محدود اراضى مربوط به سد، کليساى مريم مقدس قرار داشت. در صورت ساختن سد،‌کليسا در زير آب مدفون مى‌شد.

سازمان ميراث فرهنگى کشور در صدد برآمد گرانبهاترين ارمغان را که جابه‌جايى کليساى مريم مقدس و نجات آن بود به جهان مسيحيت و خصوصاً ارمنيان جهان هديه کند. سازمان ميراث فرهنگى با هماهنگى با خليفه‌گرى ارمنيان آذربايجان و وزارت نيرو درصدد برآمد ساختمان کليساى مريم مقدس را به مکانى امن منتقل سازد.

اين کليسا با سنگ‌هاى تراشيده شده در حجم‌هاى مختلف ساخته شده است. نماى کليسا بسيار ساده بوده فقط در اطراف پنجره‌ها و نورگيرى‌ها با ستون‌هاى کاذبى که به قوسى جناغى منتهى مى‌شوند تزيين شده است.

سازندگان کليسا، سنگ‌ها را طورى تراشيده بودند که هر دو سنگ به صورت چفت و بست به يکديگر متصل شده‌اند. براى انتقال کليساى مريم مقدس در مدت 25 روز با رعايت نکاتى علمى، سنگ به سنگ، در لايه‌هاى ديوار چينى شماره‌گذارى و پياده کردند و به محل ديگر بر روى يک برآمدگى صخره‌اى که در حدود 110 متر مرتفع‌تر از محل اوليه کليسا در 600مترى آن بود انتقال دادند.

در اواخر آبان ماه 1367 کار انتقال و بازسازى کليسا در محل جديد به شيوه‌اى مطلوب به پايان رسيد پس از پايان عمليات جابه‌جايى کليساى مريم مقدس، لوح سنگى که تهيه شده بود بر ديوار کليسا نصب شد.

در بخشى از لوح مزبور نوشته شده است:« پس از مطالعات لازم، سنگ به سنگ پياده کرده و در حدود ششصد مترى محل اوليه در پاييز هزار و سيصد و شصت و هفت هجرى شمسى با هيئت اصلى خود بازسازى کرد تا نشانى باشد زنده از توجه جمهورى اسلامى ايران به حفظ آثار تاريخى و احترام به شعائر و مقدسات هموطنان ارمنى».

 

ازه های فلزی

کارهای فلزی

7-2 مصالح

ويژگيهاي فلزات مورد مصرف در ساختمان اعم از فولاد، آلومينيوم، مصالح جوشكاري و مانند آنها، بايد با مندرجات فصل مصالح مطابقت نمايد. حمل و نقل و نگهداري فلزات نيز مطابق مندرجات فصل مصالح خواهد بود.

7 7-3 اجراي كارهاي فلزي سنگين (ساخت، نصب و كنترل نوع كار)

7-3-1 نقشه‌هاي كارگاهي

نقشه‌هاي كارگاهي، حاوي تمامي اطلاعات و جزئيات لازم براي ساخت قطعات سازه، بايد قبل از عمل ساخت، تهيه و آماده شود. اين اطلاعات و جزئيات بايد ابعاد عناصر سازه‌اي و محل آنها، نوع و اندازه جوشها، پيچها و يا پرچها را شامل شود. در اين نقشه‌ها بايد تمامي جوشها و پيچهاي كارخانه‌اي از جوشها و پيچهاي كارگاهي به خوبي متمايز و نوع اتصال پيچهاي پرمقاومت (اتكايي يا اصطكاكي) به وضوح مشخص و حد سفت كردن پيچها معين شده باشد. نقشه‌هاي كارگاهي بايد با در نظر گرفتن مناسب‌ترين نوع اجرا و با توجه به سرعت اجرا و شرايط اقتصادي ساخت و نصب، تهيه شود.

7-3-2 ساخت

7-3-2-1 تعبيه خيز و خم و راست كردن قطعات

به كار بردن روشهاي گرم كردن موضعي و يا تغيير شكل مكانيكي براي ايجاد انحنا و يا از بين بردن آن (راست كردن) مجاز است، مشروط بر آنكه دماي موضعهاي گرم شده (كه به روش قابل قبولي اندازه‌گيري مي‌شود) از 565 درجه سلسيوس براي فولادهاي قوي مخصوص و 650 درجه سلسيوس براي فولادهاي نرمه، تجاوز ننمايد. به هر حال هرگاه آهن‌آلات اسكلت فولادي ساختمانها نياز به صافكاري و ترميم داشته باشند، انجام اين عمليات هنگامي مجاز خواهد بود كه انحرافات آنها از مقادير مندرج در فصل 24 (تعمير، تخريب و بازسازي) تجاوز ننمايد.

7-3-2-2 برش با شعله

لبه‌هاي حاصل از برش با شعله كه در آينده تحت تنشهاي كششي بزرگ قرار خواهند گرفت، بايد كاملاً يكنواخت و عاري از ناهمواريهاي بيش از 5 ميليمتر باشند. ناهمواريها و زخمهاي بيش از 5 ميليمتر را بايد با سنگ زدن و در صورت لزوم تعميركاري توسط جوش هموار كرد، همچنين لبه‌هاي بريده شده توسط شعله كه مورد جوشكاري قرار خواهند گرفت، بايد تا حد امكان عاري از ناهمواري و بريدگي باشند. سوراخهايي كه به منظور دسترسي و تسهيل جوشكاري تعبيه مي‌شوند، بايد امكان ديد كامل را فراهم ساخته و داراي فراخي كافي باشند، اين سوراخها و نيز قسمتهاي بريده شده بال در انتهاي تيرها، بايد به صورتي كاملاً يكنواخت، با انحناي ملايم و بدون گوشه‌هاي تيز و زايد تعبيه شوند. در نيمرخهاي سنگين و مقاطع مركبي كه از مصالح به ضخامت بيش از 50 ميليمتر ساخته مي‌شوند، بايد لبه‌هاي بريده شده يا سوراخهاي دسترسي را كه توسط شعله بريده مي‌شوند، با سنگ زدن به صورت فلز صاف و براق درآورد. اگر قسمتهاي منحني بريده شده در تير يا سوراخ (به شرح بالا)، توسط عمل مته كردن و يا سوهان زدن شكل گرفته باشند، به سنگ زدن و صاف كردن نياز نيست. همچنين در نيمرخهاي سنگين و قطعات ساخته شده با جوش به ضخامت بيش از 50 ميليمتر، بايد پيش‌گرم كردن تا دماي حداقل 65 درجه سلسيوس قبل از برش انجام شود.

7-3-2-3 آماده كردن لبه‌ها

اصولاً به صاف كردن و پرداخت لبه‌هاي بريده شده توسط قيچي يا شعله احتياجي نيست، مگر اينكه لزوم آن در مدارك طرح و محاسبه براي قسمتهاي ويژه مشخص شده باشد و يا انجام آن جزو عمل آماده كردن لبه براي جوشكاري قيد شده باشد.

7-3-2-4 ساختمانهاي با اتصال جوشي

روش جوشكاري، مهارت جوشكار، ظاهر كار، خواص جوش و روشهايي كه براي تصحيح جوش و جوشكاري معيوب به كار مي‌رود، بايد مطابق با مقررات جوشكاري مندرج در نشريات 20 تا 24 و 288 دفتر تدوين ضوابط و معيارهاي فني سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور باشد.

7-3-2-5 ساختمانهاي با پيچهاي پرمقاومت

تمامي قسمتهايي كه توسط پيچ و مهره به هم متصل مي‌شوند، بايد ضمن نصب با بكارگيري پين يا پيچ و مهره موقت نسبت به هم كاملاً تثبيت شوند. استفاده از وسايل نصب و نگهداري موقت، نبايد به سوراخهاي پيچ صدمه زده و يا آن را گشاد كند.

اگر سوراخهاي قطعات در يك اتصال دقيقاً مقابل هم نباشند، موجبات وازدن (عدم قبول) و رد كردن اتصال فراهم خواهد شد.

در حالتي كه ضخامت قطعه از قطر اسمي پيچ به اضافه 5/1 ميليمتر، بيشتر نباشد، مي‌توان سوراخ پيچ را از طريق منگنه كردن ايجاد كرد. اگر ضخامت قطعه از قطر پيچ به اضافه 5/1 ميليمتر بيشتر باشد، بايد سوراخها با مته ايجاد شوند و يا با قطري كوچكتر پيش منگنه شده، سپس برقو زده شوند. قطر سوراخ در حالتهاي پيش منگنه و يا پيش مته كردن بايد حداقل 5/1 ميليمتر از قطر اسمي پيچ كوچكتر باشد.

به طور كلي سوراخ كردن ورقهاي ضخيم‌تر از 12 ميليمتر و يا ورقهاي ساخته شده از فولاد مخصوص قوي و سخت، بايد با مته صورت گيرد.

در اتصال پيچ پرمقاومت، سطوحي كه در تماس با سر پيچ و يا مهره آن قرار مي‌گيرند، نبايد شيبي بيش از نسبت به صفحه عمود بر محور پيچ داشته باشند. در صورت عدم تأمين شرط ياد شده، بايد با استفاده از واشر شيبدار موازي نبودن سطوح را جبران كرد.

قطعاتي كه با پيچ پرمقاومت به يكديگر متصل مي‌شوند، بايد كاملاً به هم جفت شده باشند و نبايد واشرهاي پر كننده يا هر نوع مصالح فشارپذير ديگري بين آنها قرار گيرد.

هنگامي كه قطعات جمع و نصب مي‌شوند، بايد تمامي سطوح اتصال (شامل سطوح مجاور سر پيچ و طرف مهره) از قسمتهاي پوسته شده و ديگر مواد زايد عاري باشند، به ويژه سطوح تماس اتصالات اصطكاكي بايد كاملاً تميز بوده و اثري از رنگ، لاك، انواع روغن و مصالح ديگر در آنها وجود نداشته باشد.

پيچهاي پرمقاومت را بايد مطابق با مشخصات مندرج در استاندارد مربوط مورد استفاده قرار داد.

7-3-2-6 درزهاي فشاري

درزهاي فشاري كه در آنها انتقال نيرو از طريق فشار تماسي مستقيم، قسمتي از ظرفيت اتصال را تشكيل مي‌دهد، بايد سطوح قطعات در تماس به وسيله تراش دادن، سوهان زدن، سنگ زدن و يا روشهاي مناسب ديگر به خوبي آماده شده باشند.

7-3-2-7 رواداري

تنظيم پاي ستونها

تنظيم كف و پاي ستونها طي مراحل زير صورت مي‌گيرد:

الف: استفاده از ورقهاي نورد شده فولادي به ضخامت 50 ميليمتر و كمتر بدون تراش و پرداخت، مشروط بر آنكه در سطح آنها تماس كامل برقرار شود.

ورقهاي نورد شده فولادي با ضخامت 50 تا 100 ميليمتر را مي‌توان با پرس كردن، صاف و مستوي نمود، در صورتي كه پرس مناسب در دسترس نباشد، مي‌توان با تراشيدن و صاف كردن، سطح مستوي را به وجود آورد (به استثناي حالتهاي پ و ت ذيل).

در ورقهاي ضخيم‌تر از 100 ميليمتر، تمام سطوح تماس، بايد صفحه تراشي شده و صاف و مستوي گردد (به استثناي حالتهاي پ و ت ذيل).

ب: چنانچه در كف ستونها از ورقهايي غير از ورقهاي نورد شده استفاده مي‌شود، بايد عمل صفحه تراشي صورت گيرد (به استثناي حالتهاي پ و ت ذيل).

پ: سطح زيرين كف ستونها در صورتي كه با ريختن دوغاب ماسه سيمان تماس كامل برقرار شود، احتياجي به تنظيم ندارد.

ت: سطح بالايي كف ستونها كه در تماس با ستون قرار مي‌گيرد در صورتي احتياج به پرس و صاف كردن نخواهد داشت كه با جوش نفوذي و به طور سرتاسري و كامل به ستون جوش شود.

7-3-3 رنگ كارخانه‌اي براي محافظت

7-3-3-1 شرايط كلي

آماده كردن سطوح و رنگ زدن آن در كارخانه، بايد مطابق با مقررات اجرايي مربوط انجام شود، به‌جز حالتهاي ويژه‌اي كه مشخص شده باشد. كار فلزي كه در داخل ساختمان توسط مصالحي به عنوان روكار پوشيده خواهد شد و نيز آنهايي كه بايد در تماس با بتن قرار گيرند، نياز به رنگ زدن ندارند، تمامي قسمتهاي باقيمانده كار فلزي (به جز حالتهايي كه به وضوح مستثني شده باشد)، بايد با يك لايه پوشش رنگ كارخانه‌اي رنگ زده شود.

7-3-3-2 سطوح غير قابل دسترس

به جز سطوح تماس بقيه سطوحي كه بعد از ساخت، قابل دسترس نباشند، بايد قبل از نصب تميز و رنگ‌آميزي شوند، اين امر در صورتي ضروريست كه در مدارك طرح و محاسبه لزوم آن مورد تأكيد قرار گرفته باشد.

7-3-3-3 سطوح تماس

به طور كلي در اتصالات اتكايي (غير اصطكاكي)، رنگ كردن سطوح تماس مجاز است، در اتصالات اصطكاكي شرايط لازم در سطوح تماس بايد طبق مقررات اجرايي مربوط به پيچهاي اصطكاكي رعايت شود.

7-3-3-4 سطوح صاف و آماده شده

سطوحي كه با ماشين كردن آماده مي‌شوند، بايد در مقابل خوردگي محافظت شوند. بدين منظور مي‌توان از يك لايه مصالح ضد زنگ كه قبل از نصب به آساني قابل برداشت باشد و يا از مصالح مخصوصي كه احتياج به برداشتن آن نباشد، استفاده كرد.

7-3-3-5 سطوح مجاور جوش كارگاهي

به جز حالتهايي كه در مدارك طرح و محاسبه به عنوان شرط ويژه از آن ياد شده باشد، تمامي سطوحي كه در فاصله 50 ميليمتري از محل هر جوش كارگاهي قرار مي‌گيرند، بايد از موادي كه به جوشكاري صدمه مي‌زند و يا در حين جوشكاري گازهاي سمي و مضر توليد مي‌كنند، كاملاً پاك شود.

7-3-4 برپايي و نصب

7-3-4-1 ميزان كردن پاي ستونها

كف ستونها بايد در راستاي پيش‌بيني شده و رقوم صحيح و به صورت كاملاً تراز نصب شوند، به طوري كه سطح زيرين آنها با بتن، تماس كامل و سرتاسري داشته باشد.

7-3-4-2 مهار

قابهاي اسكلت فلزي بايد به صورت شاقولي و در محدوده رواداريهاي تعيين شده نصب و برپا شوند. قطعات بايد قبل از نصب نهايي تنظيم گردند. بنابراين بايد قطعات به وسيله پيچ، گيره، و يا جوش موقت به هم متصل گردند. نظارت بر تمامي عمليات مونتاژ، اندازه‌گيري دقيق و يافتن اشتباهات جزئي به عهده مهندس ناظر است.

براي نگاه داشتن قطعات در وضعيت مطلوب، بايد از مهار موقت مطابق مقررات مربوط استفاده شود. اين مهارها بايد تمام بارهاي مؤثر ضمن اجرا شامل وزن وسايل كار و نيروهاي ناشي از آنها را جوابگو باشند. مهارهاي موقت تا زماني كه از نظر ايمني لازم است، بايد در جاي خود باقي بمانند.

در صورتي كه ضمن اجراي كار، مصالح بر روي ساختمان دسته مي‌شود و يا قطعات و ابزار كار نصب روي آن قرار مي‌گيرد، بايد پيش‌بينيهاي لازم براي مقابله با تنشهاي اضافي حاصل، به عمل آمده باشد.

7-3-4-3 تنظيم كردن كار

قبل از آنكه نصب پيچ يا اجراي جوش به شكل قطعي و دائمي صورت گيرد، قطعاتي كه با اين عمل ثابت مي‌شوند، بايد به دقت تنظيم شده باشند.

7-3-4-4 جفت كردن درزهاي فشاري در ستونها

صرفنظر از نوع وصله به كار رفته (جوش لب‌به‌لب مستقيم با نفوذ كامل يا جزئي و يا اتصال پيچي)، ناميزاني و عدم تماس كامل به مقدار كمتر از 5/1 ميليمتر قابل قبول خواهد بود. اگر اين بادخور از 5/1 ميليمتر تجاوز كند، ولي از 6 ميليمتر كمتر باشد و بررسي مهندسي نشان دهد كه سطح تماس كافي وجود ندارد، بايد فاصله بادخور را با مصالح پركننده مناسب پر كرد. اين مصالح صرفنظر از نوع فولاد اعضاي متصل شونده، مي‌تواند فولاد نرمه باشد.

7-3-4-5 جوش كارگاهي

قبل از جوشكاري بايد رنگ كارخانه‌اي از روي سطوحي كه قرار است جوشكاري روي آن انجام گيرد، توسط برس سيمي كاملاً برطرف و پاك شود.

7-3-4-6 رنگ كارگاهي

ترتيب پاك كردن سطوح و رنگ كردن در كارگاه، بايد از قبل تعيين شده و اين شرايط در مدارك قراردادي قيد شده باشد.

7-3-4-7 اتصالات كارگاهي

همزمان با كار استقرار و نصب اسكلت فلزي بايد اتصالات پيچي و جوشي به طور مطمئن و كامل تكميل شود تا جوابگوي بارهاي مرده، نيروي باد و تنشهاي حين اجرا باشد.

الف: اتصالات با پيچ و مهره

چنانچه براي اتصال از پيچ و مهره استفاده مي‌شود، بين مهره و صفحه اتصال بايد واشر فولادي به كار رود (به استثناي پيچهاي پر مقاومت مذكور در بند 7-3-2-5)، طول پيچ و تعداد دندانه‌هاي آن بايد طوري باشد كه بتوان مهره را به وسيله آچار كاملاً به صفحه محكم نمود. در خاتمه كار بايد انتهاي پيچ به اندازه حداقل 4 دنده از مهره بيرون باشد. در محل تكيه‌گاههاي ساده كه قطعات بايد نسبت به تكيه‌گاه حركت داشته باشند، مهره را نبايد كاملاً به صفحه سفت كرد، به منظور جلوگيري از شل شدن و افتادن، بايد از پيچ و مهره‌هاي اشپيل‌دار يا از دو مهره كه روي هم سفت مي‌شوند، استفاده شود. به طور كلي نوع، جنس و نحوه استفاده از پيچها بايد با يكي از استانداردهاي معتبر تطبيق نمايد.

ب: اتصالات با جوشكاري

جوشكاري بايد توسط جوشكاران ماهر طبق نقشه و كاملاً مطابق با ابعاد مشخص شده انجام گردد. چنانچه دستگاه نظارت لازم بداند، بايد جوشكار داراي گواهينامه معتبر جوشكاري بوده، يا قبل از انجام كار توسط دستگاه نظارت از وي آزمون مهارت به عمل آيد.

قبل از جوشكاري بايد سطوح مورد نظر از مواد زايد (گردوخاك، زنگزدگي، رنگ و غيره) كاملاً پاك شود. به طور كلي جوشكاري در دماهاي زير صفر درجه سلسيوس به ويژه در جريان باد، ممنوع است. در صورتي كه جريان هوا يكنواخت و ثابت باشد و بتوان سطوح مجاور محل جوشكاري را به شعاع حداقل 10 سانتيمتر با وسايل مناسب به نحوي گرم كرد كه گرماي آن با دست كاملاً محسوس باشد و اين دما در تمام مدت جوشكاري حفظ شود، مي‌توان در هواي تا منهاي 5 درجه سلسيوس جوشكاري كرد. در صورتي كه اين شرايط را بتوان در هواي پايين‌تر از منهاي 5 درجه سلسيوس، تأمين و حفظ نمود، مي‌توان در هواي تا 18 درجه زير صفر با احتياط، به جوشكاري ادامه داد. در دماهاي پايين‌تر از منهاي 18 درجه سلسيوس، جوشكاري مطلقاً ممنوع است.

چنانچه در نقشه‌هاي اجرايي مشخص نشده باشد، شدت جريان و نوع الكترودها بايد طوري انتخاب شود كه جوش كامل و داراي نفوذ كافي بوده و قطعات مورد اتصال به قدر كافي ذوب شوند. سطح جوش بايد عاري از شيار، قسمتهاي برآمده، سوختگي و گودافتادگي باشد.

چنانچه جوشكاري در بيش از يك گذر انجام مي‌شود، قبل از برداشتن پوسته هر گذر و پاك كردن آن با برس سيمي نبايد گذر بعدي جوش شروع شود.

بين قطعاتي كه مستقيماً به طريق جوش گوشه به هم جوش مي‌شوند، نبايد درزي بيش از 2 ميليمتر موجود باشد. جوشكاري بايد به نحوي انجام گيرد كه قطعات مربوط از شكل اصلي خارج نشده و درزها دچار تابيدگي و اعوجاج نشوند

7-3-5 كنترل نوع كار

كارخانه سازنده كار فلزي بايد روشها و امكانات بازرسي و كنترل كار ساخته شده را (تا جايي كه به طور مطمئن نشان دهد كار مطابق با مشخصات و مقررات مربوط انجام گرفته) فراهم كند.

به علاوه بايد مصالح مصرف شده و مهارتهاي اجرايي به طور مداوم توسط بازرسان واجد شرايط، تحت بازرسي و كنترل قرار گيرند. شرايط مربوط به نوع عمليات بايد در مدارك قراردادي قيد شده باشد.

7-3-5-1 همكاري

بازرسيهاي نمايندگان كارفرما، بايد حتي‌الامكان در كارخانه سازنده انجام گيرد. كارخانه سازنده بايد با اين بازرسان همكاري كند و اجازه دهد كه كار ساخت، حين پيشرفت و در مراحل مختلف، مورد بررسي قرار گيرد.

نمايندگان كارفرما بايد با برنامه از پيش تعيين شده‌اي كه حداقل وقفه را در كار ساخت ايجاد كند، مبادرت به بازرسي نمايند، اين برنامه بايد از قبل به اطلاع سازنده برسد.

7-3-5-2 رسيدگي و تجديد نظر كردن در كارها

مصالح و نيز روشهاي اجرايي كه با مقررات و مشخصات تعيين شده منطبق نباشند، در هر مرحله‌اي از پيشرفت كار قابل رسيدگي و تجديدنظر مي‌باشند. سازنده بايد يك نسخه از تمامي گزارشهايي را كه از طرف بازرسان به كارفرما داده مي‌شود، دريافت كند.

7-3-5-3 بررسي جوشها

بررسي جوشها بايد مطابق با مقررات مربوط صورت پذيرد. اگر از آزمايشهاي نوع غيرمخرب استفاده مي‌شود، بايد ضوابط پذيرش در مدارك پيمان به وضوح قيد شده باشد.

7-3-5-4 بررسي اتصالات اصطكاكي در پيچهاي پرمقاومت

بررسي و ارزيابي اتصالات با پيچهاي پرمقاومت (با عمل اصطكاكي) بايد طبق استاندارد اين نوع اتصالات و نوع پيچهايي كه به كار مي‌رود، صورت پذيرد.

7-3-5-5 تعيين نوع فولاد

كارخانه سازنده بايد روش تعيين نوع و مشخصات مصالح مصرفي را (قبل از نصب و تنظيم قطعات) به صورت مكتوب ارائه كند.

روش احراز هويت مصالح بايد همراه با عرضه شماره و عنوان مصالح، مشخصات فني مربوط طبق مدارك رسمي و همچنين گزارش آزمايشهاي مصالح معتبر باشد، به طوري كه ثابت كند مصالح مناسب پيش‌بيني شده، مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

7-4 اجراي كارهاي فلزي سبك

نقشه‌هاي كارگاهي

نقشه‌هاي كارگاهي انواع درها و پنجره‌ها بايد قبل از شروع به ساخت از طرف پيمانكار براي تصويب به دستگاه نظارت ارائه گردند. اين نقشه‌ها بايد شامل جدول درها، پنجره‌ها، قابها و چارچوبهاي درها و پنجره‌ها، يراق‌آلات و تمامي اتصالات درها و پنجره‌ها باشند. همچنين اين نقشه‌ها بايد شامل جزئيات ساخت در و پنجره بوده و از لحاظ صحيح بودن ابعاد و اندازه‌ها و هماهنگي قسمتهاي اتصالي، بررسي و كنترل شده باشند.

7-4-2 تعاريف (درها، پنجره‌ها، چارچوبها)

الف: در و پنجره

در و پنجره بخشي از ديوار است كه به منظور تأمين رفت و آمد، عبور نور، و تبادل هواي اتاق با محيط خارج پيش‌بيني مي‌شود، در و پنجره ممكن است از فلز، چوب، پلاستيك، شيشه و يا مصالح ديگر ساخته شود. طي اين فصل درباره در و پنجره فلزي بحث مي‌شود.

ب: در و پنجره بازشوي لولايي

در و پنجره باز شوي لولايي عبارتست از در و پنجره‌اي كه محور لولاهاي آن روي يكي از يالهاي محيطي لنگه بازشو واقع شده باشد.

پ: پنجره بازشوي محوري

در اين نوع پنجره‌ها محور لولاها داخل لنگه بازشو واقع شده است.

ت: پنجره ثابت

پنجره ثابت پنجره‌اي است كه داراي هيچگونه لبه بازشو نباشد.

ث: در و پنجره بازشو كشويي

اين در و پنجره عبارتست از در و پنجره‌اي كه حركت لنگه متحرك آن در امتداد يكي از يالهاي لنگه متحرك باشد.

ج: قاب

قاب يا چارچوب قسمتي است كه لنگه‌هاي در و پنجره اعم از ثابت يا بازشو در آن قرار مي‌گيرند.

چ: لنگه

لنگه قسمتي از در يا پنجره است كه در قاب مستقر شده و مي‌تواند ثابت يا متحرك باشد.

ح: بائو

اعضاي قائم لنگه در يا پنجره را بائو گويند.

خ: وادار

وادار، تقسيم كننده لنگه در يا پنجره به دو يا چند قسمت است كه به منظور كوچك كردن ابعاد شيشه يا زيبايي پيش‌بيني شده است.

د: پاسار

اعضاي افقي لنگه در يا پنجره را پاسار گويند.

ذ: پاخور

پاخور، يال پاييني لنگه در يا پنجره است كه پهن‌تر از يالهاي ديگر است و به منظور جلوگيري از شكستن شيشه در مقابل ضربه پيش‌بيني مي‌شود.

ر: آستانه

آستانه، يال پايين قاب در يا پنجره است.

ز: شيشه‌خور

شيشه‌خور، قسمتي از در يا پنجره است كه شيشه در آن قرار مي‌گيرد.

ژ: آبچكان

آبچكان، قسمتي از يال پايين لنگه پنجره بازشو است كه براي هدايت آب باران به خارج پيش‌بيني مي‌شود.

س: دماغه

دماغه، قسمتي از لنگه در و پنجره است كه در فصل مشترك لنگه‌هاي ثابت و متحرك قرار مي‌گيرد و هدف از تعبيه آن هوابندي و جلوگيري از حركت بيش از اندازه لنگه‌هاي در يا پنجره نسبت به يكديگر است.

ش: كف پنجره

كف پنجره، سطحي است كه پنجره روي آن قرار مي‌گيرد و ممكن است از فلز يا ساير مصالح بنايي از قبيل سنگ و موزائيك و غيره ساخته شده باشد.

ص: زهوار

زهوار، قسمتي از در يا پنجره است كه به منظور تزئين يا درزگيري و سهولت نصب شيشه روي در يا پنجره به كار مي‌رود.

ض: يراق

قسمتي از ملحقات در يا پنجره مانند لولا، دستگيره، بلبرينگ و مغزي كه به منظور باز و بسته شدن و قفل كردن به كار مي‌روند، يراق ناميده مي‌شوند.

ط: كتيبه

قسمتي از در يا پنجره را كه ممكن است بازشو يا ثابت باشد و در قسمت بالاي در يا پنجره قرار مي‌گيرد، كتيبه مي‌نامند. 7-4-3 ويژگيهاي در و پنجره فلزي و ملاحظات مربوط در هنگام نصب

ـ يالهاي در و پنجره بايد بر يكديگر عمود باشند، مگر آنكه در نقشه‌ها به شكل ديگري پيش‌بيني شود.

ـ درها و پنجره‌ها بايد كاملاً مستوي و بدون تاب باشند.

ـ در يا پنجره‌اي كه در آن شيشه نصب مي‌شود، بايد داراي شيشه‌خور باشد تا به وسيله آن، شيشه از هر طرف به خوبي مهار شود.

ـ در و پنجره كشويي بايد طوري تعبيه شود كه لنگه در يا پنجره را از خارج ساختمان نتوان از محل خود بيرون آورد.

ـ عمق شيشه‌خور، بايد حداقل 5/2 برابر ضخامت شيشه و حداكثر 25 ميليمتر باشد.

ـ گيرداري در و پنجره به وسيله شاخ، پيچ، جوش و غيره تأمين شود، در يا پنجره بايد وسايل گيرداري كافي داشته باشد تا در محل خود در ديوار يا ستون به نحو اطمينان بخشي استقرار يابد. موقعيت نقاط گيرداري غالباً در محل لولا و دستگيره و نيز در محل برخورد وادار به قاب پنجره است.

ـ اتصال بايد كامل، محكم و بدون ترك باشد. برآمدگي جوش در نماي پنجره بايد صاف شود.

ـ يراقهاي در و پنجره بايد متناسب با ابعاد پنجره بوده و در مقابل زنگزدگي مقاوم باشند. يراقي كه احتياج به روغنكاري داشته باشد بايد محل ورود روغن در آن تعبيه شده باشد تا احتياج به باز كردن اجزاي يراق نباشد.

ـ يراقهاي ريل پنجره كشويي بايد چنان باشند كه قرقره‌ها در حين حركت از ريل خارج نشوند، در اين پنجره‌ها بايد از قرقره‌هاي بلبرينگي روكشدار استفاده شود تا ضمن حركت ايجاد صدا ننمايد.

ـ درزهاي بين قاب و لنگه پنجره، بايد به وسيله نوارهاي لاستيكي، نخي و يا كركي با نظر دستگاه نظارت به نحوي هوابندي شود كه از عبور هوا جلوگيري به عمل آيد، استفاده از نوارهاي پلاستيكي به علت ناپايداري در برابر حرارت، مجاز نيست.

ـ پيچهايي كه براي در و پنجره به كار مي‌رود، بايد گالوانيزه بوده و در برابر رطوبت هوا زنگ نزند.

ـ ميله داخل لولا بايد فولادي باشد.

ـ زاويه گردش لولا و در و پنجره‌هاي لولايي قائم يا افقي، بايد طوري باشد كه پنجره حداقل 90 درجه گردش نمايد.

ـ محل قرار گرفتن لولا بايد متناسب با ارتفاع در و پنجره باشد. در پنجره‌هاي به ارتفاع 400 تا 1000 ميليمتر، فاصله لولاها تا زير و بالاي لنگه 100 ميليمتر است. در پنجره‌هاي به ارتفاع 1000 تا 1400 ميليمتر، فاصله لولاها تا زير و بالاي لنگه برابر با 180 ميليمتر و در پنجره‌هاي بلند به ارتفاع 2000 تا 2200 ميليمتر، فاصله لولا از بالاي پنجره 230 و از پايين آن 300 ميليمتر خواهد بود.

ـ براي پنجره‌هايي كه به داخل باز مي‌شوند، بايد در لنگه بازشو آبچكان تعبيه شود.

ـ پروفيلهاي در و پنجره آلومينيومي بايد آبكاري شده باشند، همچنين پروفيلهاي در و پنجره آهني قبل از نصب، بايد با رنگ ضد زنگ پوشيده شده باشند. مشخصات پروفيلهاي آلومينيومي و آهني، بايد با مندرجات فصل مصالح مطابقت نمايد.

7-4-4 نصب

7-4-4-1 نصب چارچوبها

چارچوبهاي مورد استفاده بايد طبق مشخصات قيد شده در نقشه‌ها و ساير مدارك ساخته شوند. نصب چارچوبها بايد با دقت و در محل صحيح مطابق نقشه‌ها صورت پذيرد. در موقع نصب بايد دقت شود كه چارچوب كاملاً در ديوار مهار شود. اعضاي عمودي چارچوب درها، بايد بسته به ارتفاع آن داراي 4 تا 6 شاخك باشند. محل شاخكها، طول، تعداد و فواصل آنها بايد طبق نقشه باشند.

در موقع ساختن پروفيل چارچوبها و اتصال قطعات افقي و عمودي آن، بايد برشها با زاويه 45 درجه انجام شود يا به عبارتي بايد گوشه‌هاي چارچوبها به صورت فارسي بريده و متصل گردند. در چارچوبهاي آلومينيومي، بايد اعضاي عمودي در تمامي طول به وسيله مصالح نمد مانند، براي متوقف نمودن در مجهز گردند. تمامي درزهاي بين قسمتهاي آلومينيومي و مصالح بنايي بايد به منظور جلوگيري از نفوذ آب كاملاً درزگيري شوند.

7-4-4-2 نصب درها و پنجره‌ها

قطعات كمكي درها و پنجره‌هاي فولادي بايد در محل نصب يراق‌آلات و بسته به نوع آنها با مته كردن و يا به كمك وسايل مناسب ديگر سوراخ گردند. قطعات الحاقي تزئيني درها، بايد به وسيله ميله مهار يا گيره‌هاي پنهان با طول و قدرت كافي به در نصب گردند، بائوهاي پنجره‌هايي كه ارتفاع آنها از 4/2 متر بيشتر است، بايد با قطعات كمكي تقويت شوند. يراق‌آلات درها و پنجره‌هاي آلومينيومي، بايد از نوع فلزي و متناسب با آن بوده و قبلاً به تصويب دستگاه نظارت رسيده باشد. تمامي عمليات لازم براي نصب يراق‌آلات از قبيل بريدن يك قطعه، توكاري، كندن كام و عمليات ماشين بري، بايد با دقت كامل و با استفاده از صفحات كمكي براي تقويت محل نصب انجام گيرد.

گوشه‌هاي درها و پنجره‌ها بايد دقيقاً به صورت فارسي بريده شده و طوري به يكديگر متصل گردند كه درز حاصل كاملاً به هم چسبيده و سپس در تمامي طول درز در سمتي كه در معرض ديد نمي‌باشد، به يكديگر جوش داده شوند.

تمامي درزهاي بين اعضاي فلزي و مصالح بنايي بايد دقيقاً به وسيله ملات مناسب و مقاوم در مقابل رطوبت درزبندي گردد.

http://www.fashion000.blogfa.com/

 

معرفی آثار تاریخی میانه – آذربایجان شرقی

مسجد سنگی ترک

مسجد ترک از هر حیث قابل توجه می باشد و یکی از مهمترین آثار تاریخی میانه بشمار میرود. سبک وشیوة معماری آن از عجایب روزگار است بنای مسجد ترک را به امام حسن مجتبی (ع) نسبت می دهند و یکپارچه از سنگ تراشیده شده ساخته اند.جلوی این مسجد تمام سنگی است و کتیبه ای بصورت نوار در قسمت بالای دیوار به خط زیبا و نستعلیق نوشته که حکایت از دقت ومهارت دارد. درکنار چپ در ورودی مسجد کتیبه ای است که در روی سنگ کنده شده و در دیوار بنا بصورت شش ضلعی زیبا به کار رفته است و در آن سنگ تاریخ بنا این جمله به چشم می خورد «کل شیٍ هابک الا وجهه له الحکم1282» و مسلم است که همین تاریخ ،تاریخ بنای اولیه این مسجد می باشد باتوجه به مصالح ساختمان وسنگهایی که درآن به کاررفته است بیننده را به حیرت وا می دارد که با در نظر گرفتن عدم امکانات آن زمان مصالح را با چه وسیله ای حمل کرده اند مخصوصاًََ ستونهایی که در داخل مسجد تعبیه شده یکپارچه از سنگ قرمز که مسلم است این سنگها را ازجای دیگر حمل و در آنجا تراشیده اند و سقف مسجد بر روی این پایه ها برپاست. البته این پایه هاوستونها در گذر زمان خراب شده اند. به طوری که به گفتة اهالی محل یکی از این ستون ها بر اثر زلزله تکسیت پیدا کرده بودکه مجدداً بنا گردیده ودر مشاهده از ستونهای مسجد ستونی بجای ستون اولی بنا شده است که دارای شکل و نمای جداگانه است این مسجد از لحاظ ساختمانی امروزه از دو قسمت کاملاً متمایز تشکیل شده: قسمت اول ساختمان اولیه سنگی مسجد است و قسمت دوم که از منتهی الیه دیواره های سنگی با آجر شروع شده شامل شبستان های بالا می باشد به طوری که می‌توان گفت بر روی سنگهای اولیه مسجد بنا شده است داخل مسجد نیز از دو قسمت تشکیل شده : یک قسمت وسیع و مهم آن است که محل اجتماع عموم مردم است.وقسمت دیگر که کوچکتر از خود مسجد است گفته می شودکه آنجا محل اجتماع صوفیان و عارفان و مشاهیر بوده که به بحث و گفتگو یا ورد و ذکر می پرداخته اند.محراب مسجد زیباترین و مجلل ترین قسمت را تشکیل می دهد که بطرز خیلی زیبا و باشکوه وبا مهارت و استادی کامل آن را از سنگ یکپارچه تراشیده و در دیوار تعبیه کرده اند که نمونه ای از عظمت تاریخ هنر ایران است.در قسمت جنوب غربی مسجد مقبره ای به چشم می خورد که اهالی معتقد هستند قبر بانی و یا معمار مسجد است و با توجه به عظمت و ظرافت فراوان این مسجد جنبه ی فرسایش بخود گرفته واز آن همه کنده کاریهایی که در قسمت نما دیده می‌شود تنها چیزهای ناچیزی برجا مانده است درنمای این مسجد آیات قرآنی و همچنین اسامی ائمة اطهاراز جمله محمد،فاطمه،علی،حسن و حسین نوشته شده که نشانگر ارادت والای بانی و معمار مسجد به ائمةاطهار است.

در حیاط این مسجد نیز حوضی از سنگ به چشم می خورد که بنا به ضرورت مسجد محلی برای وضو گرفتن نماز گزاران بوده است.

آنچه بیشتر از همه بازدید کنندگان از اثر تاریخی را به حیرت وا می دارد آن عظمت و شکوه و نوعی احساس نزدیکی به ائمة اطهار و معبود یکتا است و همین احساس باعث شده که افراد برای ادای دین خود و ادای نذرهای خود چیزهایی از قبیل قالی،قالیچه و... را به این مسجد اهدا نمایند.

این مسجد در طول زمان بدفعات مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است و اداره ی حفظ آثار باستانی استان آذربایجانشرقی وظیفه حفظ و مرمت آن را بر عهده گرفته است و برای جلوگیری از رطوبتی که درپای دیواره های ساختمانی مسجد بوده و طول عمر مسجد را شدیداً مورد تهدید قرار می دهد اطراف دیواره ها اقدام به کانال کشی نموده تا از پیشرفت رطوبت جلوگیری شود.

شبستان مسجد به صورت مستطیل شکل به ابعاد 17.90 ×21.5 متر است که از در ورودی ساده ای که در شمال شرقی آن قرار دارد می توان به آن راه یافت . در ورودی منار نیز در کنار همین در قرار دارد. یک گنبد بزرگ بر فراز جلوخان محراب و 12 گنبد کوچکتر بر روی ستونهای سنگی حجاری شده و جرزهای شبستان استقرار یافته اند. شبستان مسجد دارای یک محراب اصلی با مقرنسکاری ساده و دو محراب کوچکتر است که در طرفین محراب بزرگ قرار گرفته اند . در قسمت غربی شبستان و در جهت عرضی آن شبستانی به ابعاد 7.30 ×12.45 متر وجود دارد که سقف کوتاه آن به صورت طاق کلیل و تویزه است. از این شبستان قدیمی که دارای محراب سنگی دیگری با نقوش حجاری شده از دوره ایلخانیان می باشد به عنوان شبستان زمستانی استفاده می شود. در گوشه جنوب شرقی شبستان اتاق کوچکی به ابعاد 2.25 ×2.70 وجود دارد که به آرامگاه امامزاده و یا به قولی مدفن بانی بنا اختصاص داده شده که به وسیله ی دو پنجره مشبک سنگی از شبستان و صحن نور می گیرد.

 blogfa.com

ارگ بم

ارگ بم ، بزرگ ‌ترین بنای خشت و گلی دنیا است که در نزدیکی شهر بم در استان کرمان و در جنوب شرقی ایران قرار دارد . این ارگ ، در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است .

این بنا پیش از سده ۵ پیش از میلاد ساخته شده و تا حدود سال ۱۸۵۰ میلادی مورد استفاده بوده ‌است .
در تاریخ ۵ دی ۱۳۸۲ ، زمین‌لرزه‌ ای شدید در این منطقه روی داد که باعث شد که این بنا تا حدود زیادی تخریب شود .
مساحت این ارگ ، در حدود 180000 متر مربع بوده و دیوار هایی به بلندی ۶ تا ۷ متر و درازای ۱۸۱۵ متر آن را احاطه کرده‌ اند .
در معماری این شهر باستانی ، دو بخش متمایز دیده می ‌شوند :
بخش حکومتی که در داخلی ‌ترین دیوار قرار گرفته و شامل دژ نظامی ، عمارت چهار فصل ، سربازخانه ، چاه آب به عمق حدود ۴۰ متر و اصطبل به گنجایش ۲۰۰ اسب می‌ باشد .
بخش رعیت ‌نشین که بخش حکومتی را احاطه کرده و شامل ورودی اصلی شهر ، مسیر اصلی متصل‌ کننده ورودی شهر به دژ و بازار در امتداد آن ، حدود ۴۰۰ خانه و ساختمان‌ های عمومی مانند مدرسه و مکان ورزش می‌ باشد .
ارگ بم شماره ثبت در فهرست آثار ملی 519 است .

ارگ بم بر بلندای صخره ای سترگ ، درجنوب رودخانه پشت رود جا دارد و شهر بم و دیوار شهربست قدیم آن در جنوب ارگ و درفاصله میان رودخانه پشت رود و رودخانه دیگری شکل گرفته است و امروزه بسترود به خیابانی میان شهری بدل گردیده است .

ارگ بم عضوی از منظومه ای بزرگ از بناهای تاریخی است که آن را در میان گرفته اند ؛ شهر باستانی دارزین با قدمتی در حدود هزاره اول پیش از میلاد در اراضی شمال غربی بم امروزی برپا بوده و هنوز کوشک های میان محله های شهر دوران قرون اولیه اسلامی در آن بر پامانده اند و تنها قریه کوچکی در حوزه غربی آن آباد است ؛ قلعه دختر در شمال رودخانه پشت رود و در جنوب آن بنای چارطاق و ساختمان کوشک و پیر علمدار و همچنین در مشرق و نزدیکی ارگ ، بنای تاریخی مسجد حضرت رسول بر پیرامون فضای ارگ برپا بوده اند . هر چند که پیشینه این بنا ها سالیابی نشده است ، با این حال قدمت آن ها ، از قرون اولیه دوران اسلامی تا دوره ایلخانی قابل تخمین به نظر می رسد .
سالیابی بناهای تاریخی واقع در ارگ بم و همچنین بناهای پیرامون آن تاکنون در برنامه کار باستان شناسان قرار نگرفته است ، از این رو شایسته است که بیشتر به گزارش های شفاهی مردم و متون تاریخی اکتفا نمود ... در متون تاریخی ؛ پیدایش ارگ بم را به بهمن بن اسفندیار نسبت داده اند ، و او را اردشیردر از دست از شاهان دوران هخامنشی قلمداد کرده اند . در سیمای برخی از برش های ارگ نیز لایه های ساختمانی بیشماری نمایان است که گویای ساخت و سازهایی مکرر در ارگ و تأییدی بر درستی تخمین قدمت متون تاریخی است .
هرچند که تا کنون وقوع زلزله های بزرگ در منطقه بم گزارش نشده است و یا دست کم از آن بی اطلاع مانده ایم ، با این حال ارگ بم طی عمر طولانی خود ، بارها مورد مهاجمه ها ، جنگ ها و محاصره های طولانی دشمن تخریب و ویرانی بوده و نشانه های شاخصی از ویرانی های آن در دست است . با این حال هر باربالنده تر گذشته برای استقرار نسل های بعدی انتخاب شده ، مرمت شده و گسترش یافته است .
ساکنان ارگ بم در حدود یکصد و پنجاه سال پیش ، برای آخرین بار مأوای ارگ را ترک نموده و درون باروی شارستان و در میان باغ ها و نخلستان های بیرون از شهر سکنی گزیدند . وسعت ارگ بم به ییست هکتار می رسد . جز باروی شارستان که درحوزه شمالی به باروی ارگ نزدیک است و به فاصله اندکی از باروی ارگ جا دارد . در حوزه جنوبی چهار بارو بخش فراز کوه سنگی را احاطه کرده است که به احتمال زیاد راستای هر بارو نشان دهنده گسترش حاکم نشین ارگ در دوره ای از تاریخ است . ساختمان ارگ بم در شکل توسعه یافته اش از دو بخش مردم نشین و حاکم نشین تشکیل شده است . در فضای شمالی بیرون ارگ ، بنای گنبد بزرگ یخدان و در نزدیکی آن دیواره رفیع یخ چاوون جا دارد .
بخش حاکم نشین بر فراز قله صخره و در شمال ارگ جا دارد و متشکل از بنا هایی است ، همچون ؛ برج اصلی ، چهارفصل ، خانه حاکم ، چاه آب ، حمام ، خانه رئیس سرباز خانه ( ساختمان معروف به آسیاب بادی ) ، سرباز خانه ، دروازه ( ساسانی ) و برج و باروی این مجموعه را شامل می شود . گفتنی است که جز بنای آسیاب بادی ، دیگر بخش های حاکم نشین بر باروهایی سنگی با بلندی نزدیک به هفت متر استوار شده است که در زیر روکش کاهگلی پنهان مانده است ، چنین به نظر می رسد که در لایه های مانده در محدوده باروی سنگی به ویژه در سطوح زیرین آن کهنه ترین بخش حاکم نشین باشد . در بخش شرقی حاکم نشین دروازه مسدود شده ای است که آن را کد کرم ( خانه کرم ) می خواندند و وجود این پدیده را سندی بر جا مانده از داستان هفتواد تلقی نموده اند .
فضای مردم نشین یا عامه نشین با حصاری بلند در راستای شرقی غربی از بخش حاکم نشین جداشده و دسترسی این دوبخش به یکدیگر از راه دروازه ای است که از شمال بنای میر آخور به سرباز خانه حاکم نشین می رسد . بخش مردم نشین را به دوره ای از گسترش ارگ نسبت داده اند ، با این حال این دو بخش در میان باروی حصینی با 38 برج بزرگ و کوچک جای دارد که یکپارچه به نظر می رسد و تنها دروازه این مجموعه در میان باروی جنوبی مردم نشین جاسازی شده است . فضای مردم نشین شامل : دروازه ورودی ، بنای سردروازه ، راسته بازار ، مسجد جامع ، بنای زورخانه ( مقبره ) ، ساباط و خانه جهودا ، میدان تکیه ، مسجد پیامبر ، حمام ، مدرسه ( خانقاه ) ، اصطبل ، بنای میراخور و محله های مسکونی است .

طی سال های اخیر ، مرمت و بازسازی ساختمان میرآخور در شمال بنای اصطبل به عنوان دفتر کار مرمت و احیای ارگ ، سرآغازی بود بر فعالیت های کلان سازمان میراث فرهنگی کشور در شهرستان بم در این رهکذر به مرور بررسی ، خواناسازی و احیای شبکه معابر و بناهای سردروازه ، راسته بازار ، چارسوق ، مسجد جامع ، مجموعه میرزا نعیم ، خانه ساباط ، بناهای پیرامون میدان تکیه ، اصطبل ، مدرسه ، سربازخانه ، خانه رییس قشون ، بخش جنوبی و بخش غربی بارو و برج های پیرامونی ارگ ، ساختمان گنبد یخدان ، باروی یخچاوون و مسجد حضرت رسول در فضای بیرونی ارگ مرمت و احیا گردید و برای تحقق اهداف از پیش تعریف شده راه اندازی شد و سامان گرفت .
در کاوش های سال های اخیر در فضای دروازه اسپیکان که در باروی شارستان و در شمال غربی ارگ واقع است ، تاسیسات آب رسانی مخفی ارگ آشکار گردید . آب دو رشته قنات در ساختمان پخشگاه همجوار با این دروازه ، چند بخش شده و بخشی از آن از طریق تنبوشه به ساختمان شترگلو واقع در خندق غربی می رسیده و به میان ارگ هدایت می شده و در ساختمان حمام بخش غربی مردم نشین ظاهر می گردیده است .
مجموعه میرزا نعیم در مشرق بازار قرار دارد که اخیراً تعمیر شده است . محوطه حاکم نشین با برج و بارو ، و دروازه و حرم حاکم در جنوب آن و خانه ای به نام « چهار فصل » پس از دیوار سوم قرار گرفته که سالمترین قسمت به جا مانده از شهر قدیمی است که پیش از انقلاب اسلامی تعمیر شده است . ویرانه های مسجد در قسمت جنوبی شهر در مشرق بازار قرار دارد که در محوطه شمالی آن محله‌ اعیان نشین بود ، و نزدیک آن زورخانه ای با عمق 5/1 متر به شکل مربع قرار داشت . ساختمان اصطبل و طویله در محوطه زیر ارگ ، و میدانی در بالای بازار با کاروانسرایی نزدیک آن قرار گرفته است . مسجدی نیز که احتمالاً بر روی خرابه های مسجد جامع ( از دوره صفاریان ) ‌احداث شده است ، محرابی با تاریخ 810 دارد . امروزه از مسجد جامع دوره صفاریان ،‌ براثر خاکریزی بر سطح مسجد دوره صفاریان ، بر روی مسجدی قدیمی تر بنا شده بوده است .
در کنار مسجد ، چاهی وجود دارد که نزد اهالی مقّدس است . در سال پیروزی انقلاب اسلامی نماز عید فطر در همین مسجد که حیاطی مربع شکل دارد خوانده شد . در سوگواری های مذهبی ، مردم از شهر جدید بم به این مسجد می روند و در محراب آن شمع روشن می کنند . به نظر گوبه ، از رودی که از شمال ارگ می گذشته ،‌ نهری حفر شده بوده که وارد شهر می شده است ، و امروزه بستر خشک آن دیده می شود . مقدسی‌ نیز از نهری نام برده که از محله‌ بزازان می گذشته است و ظاهراً مقصود او همان نهر است . همچنین مقدسی از یکی از مساجد جامع که اصطخری و ابن حوقل‌ نیز از آن نام برده اند ، سخن گفته است که آثار آن در مغرب محوطه اصلی به جا مانده است . شمال غربی آن کاروانسرا و حسینیه ای قدیمی قرار دارد . محله قدیمی بزازان بیش از همه قسمت ها ویران شده است . در شمال این محله ، دروازه ای با باروی کنگره دار ، قسمت اصلی شهر را از ارگ جدا می کند که پس از آن قسمت دوم شهر قرار گرفته و با خیابان شرقی غربی از قسمت اول جدا شده است . عمده ترین ساختمان آن ، میدانی است که در کناره های آن آخور های اسب ، و در قسمت جنوب شرقی آن چاهی قرار گرفته است . آثار آسیای بادی در قسمت شمال غربی آن دیده می شود . بالای آخورها در طبقه دوم جای سربازان بوده است . گویا در همین جا بوده است که لطفعلی خان زند ، پس از درگیری با حاکم بم دستگیر می شود . در قسمت غربی این محوطه ، پس از جایگاه سربازان و میدان و آخور ، کاروانسرای قدیمی واقع شده است . در قورخانه ، خانه نظامیان دو طبقه است . زندان در محوطه اداری حاکم نشین قرار دارد که پس از گذشتن از دالانی به عمق چهارمتر به محوطه پهن تری متصل می شود .
وضع ساختمان قلعه از دوره‌ ناصرالدین شاه تاکنون تغییر چندانی نکرده است . به نوشته‌ ذوالفقاری کرمانی ، در دوره‌ ناصرالدین شاه ، قطر دیوار قلعه 28 ذرع ، و عرض خندق دوازده ذرع بود . دروازه‌ اصلی در جنوب بود و از روی پلی چوبی وارد شهر می شدند . قلعه دارای 51 برج در پیرامون ، و نُه برج با شکل های مختلف و بسیار بزرگ بود . برج میان دیوار غربی ، سیزده ضلع بیقاعده داشت و محیط آن 104 ذرع بود . از زیر آن آبی از بیرون وارد شهر می شد ، اما در همه خانه ها برای هنگامی که در محاصره قرار می گرفتند چاه کنده بودند که عمق آنها میان پنج تا هشت ذرع بود . از دروازه اول که داخل شهر می شدند ، نخست از میان بازاری رو به شمال می رفتند که طول آن 120 ذرع و عرض آن چهار ذرع بود که از هر سو راسته بازار داشت . برای ورود به ارگ می بایست از سه دروازه می گذشتند ، به عبارت دیگر شهر با ساخت دیوار محافظت می شد . در شمال ، در دیوار قلعه رو به بیرون دروازه ای بود که مخصوص اهل ارگ بود و به آن دروازه کتِ کرْ می گفتند . پس از شکست آقاخان محلاتی ، سکونت در قلعه و شهر قدیمی ممنوع شد ، از این رو مردم بیرونِ قلعه را آباد کردند .
پیشینه . الف) پیش از اسلام . درباره بم پیش از اسلام و قلعه آن اطلاع چندانی در دست نیست . به نوشته‌ اعتماد السلطنه‌ بم از بناهای بهمن بن اسفندیار است . در اواخر دوره اشکانیان ، از لشکرکشی اردشیر به منطقه ای که بم در آن قرار داشت مطالب فراوانی در دست است نام آثار باستانی پیرامون قلعه بم امروزی ، مانند نرماشیر و قلعه دختر ، از زمان ساسانیان حتی پیش از آن در منابع دیده می شود . ظاهراً منطقه بم در دوره‌ اشکانیان نیز آباد بوده است . طبق کارنامه اردشیر بابکان ، او در لشکرکشی خود به دژ گذاران ( در شاهنامه: کجاران ) با هفتان بوخْت ( در شاهنامه : هفتواد ) ، پادشاه آن منطقه ، به جنگ پرداخت فردوسی محل کجاران را در خطه‌ دریای پارس (خلیج فارس و دریای عمان )‌ آورده است . از لحاظ جغرافیای آن زمان ، دریای پارس پهناورتر بود و بطلیموس آن را پرسیکوس سینوس ضبط کرده است .

ب) پس از اسلام . به نوشته افضل الدین کرمانی ، کرمان را عبدالله بن عامر کرَیز گشود و تربت او در بم است . برخی نیز گویند آنجا را عمربن عبد العزیز فتح کرد ، اما نخستین بار بلاذری نام بم را آورده است . به نوشته او ، هنگام فرار یزدگرد و سقوط شیرجان ( سیرجان ) ابوموسی اشعری ، ربیع بن زیاد را به کرمان گسیل داشت . او نواحی پیرامون شیرجان را گشود و با اهل بم و اندغار [ از شهرهای قدیمی کرمان ] صلح کرد ، اما بعداً این بلاد کفر ورزیدند و پیمان شکستند . در دوره بعدی ، بویژه پس از استحکام حکومت مرکزی در بغداد و رونق گرفتن اقتصاد منطقه ، اطلاعات ما از بم بیشتر است . از قرن سوم و چهارم از بم و از جاده هایی که بم را با مناطق و شهرهای دیگر پیوند می داده مطالبی آمده است . ابن خردابه و قدامه بن جعفر از جاده بم جیرفت تا نرماشیر سخن گفته اند . قلعه بم در آن دوره مشهور بوده است ، به طوری که یعقوب لیث در شوال 259 رهسپار نیشابور شد و محمدبن طاهر را دستگیر کرد و خود و خاندانش را در قید و بند به قلعه کرمان فرستاد‌ یعقوبی در قلاع کرمان از قلعه بم سخن گفته می افزاید : « قلعه کرمان که به آن قلعه بم می گویند .... » ظاهراً این سخن به لحاظ اهمیت قلعه‌ بم در آن دوره در ولایت کرمان بوده است . ابن فقیه بم و جیرفت و هُرموز را از شهر های کرمان آورده و فاصله جیرفت بم را بیست فرسنگ نوشته است .
ظاهراً پس از قرنها دوباره بم به تولید ابریشم دست یافت و توانست فرآورده های ابریشمی خود را به بلاد دیگر صادر کند و به احتمال قوی مبدا « جاده ابریشم » بم بوده است . قلعه بم از قرن های نخستین اسلام تا دوره قاجاریه 1255-1256 ، اغلب پناهگاه شورشگران بوده است ، به طوری که در 297 سُبکری ، حاکم فارس ، پس از شکست خوردن از سردار خلیفه در شیراز ، به بم پناهنده شد در 324 . معزالدوله دیلمی در یورش به کرمان ، بم را تصرف کرد در 364 ، یوزتُمُر پس از شکست از مطهربن عبدالله ، سردار عضدالدوله ، وارد بم شد و حصاری گردید . در 391 ، بهاء الدوله دیلمی به سرداری استاد هرمز به بم حمله کرد . در این هنگام طاهربن خلف از صفاریان در قلعه بم به سر می برد در492 ، تیرانشاه ، پسر تورانشاه فرزند قاوُرْت ، پس از شورش مردم کرمان بر ضد او به شهر بم فرار کرد ، اما اهالی بم از ورود او به شهر جلوگیری کردند و با وی جنگیدند در 584 ، افضل الدین کرمانی در عِقدالعُلی برای نخستین بار بم را ولایت ضبط کرده است . به نوشته او ، بم ولایتی معمور از بلاد کرمان بود و از آنجا ابریشم صادر می شد در دوره سلاجقه ، به دستور محمدبن ارسلان شاه مساجد و رباط و مدرسه در بم و جیرفت ساخته شد ادریسی ، جغرافیادان بزرگ جهان اسلام در بلاد مغرب از کارگاههای پارچه های پنبه ای و طیلسانهای فاخر بم که بازرگانان به بلاد مصر و شام و عراق می آورده اند ، مطالبی گفته که نشان دهنده رونق صنایع دستی دربم و پیوندهای اقتصادی بم با دیگر بلاد اسلامی است در قرن ششم ، بم از لحاظ مرکزیت سیاسی وضع خاصی پیدا کرد ، به طوری که در حکومت ملک ارسلان بهرامشاه بن طغرل ، برای نخستین بار « دارالملک » خوانده شد در اواخر قرن هشتم ، در تسلط غزان بر کرمان ، فرزند کهین ملک دینار عجمشاه در بم حکومت می کرد در اوایل قرن هفتم ، یاقوت حموی بم را «مدینه جلیل» و از شهرهای بزرگ کرمان نوشته و آب آن را از قنات دانسته است که نشاندهنده آبادیها و کشتزارهای پیرامون قلعه بم است ، چون آب قنات به قلعه که در ارتفاع قرار داشت سوار نمی شد و احداث قنات ها برای کشت در نواحی اراضی جنوب قلعه کنونی بم بود . این اراضی امروزه مشتمل بر شهر بم و حومه آن است . ظاهراً از اوایل قرن هفتم ،‌ گروههایی از مردم در خارج از قلعه نیز ساکن بوده اند . از قرار معلوم بر اثر حمله مغول و جنگهای فراوان پس از آن ، در بم دشواریهای اقتصادی – اجتماعی پدید آمده بود ، به طوری که رشیدالدین فضل الله به پسرش که حاکم کرمان بود ، دستور داد مدت سه سال مردم کوره‌ ولایت بم را از پرداخت مالیات معاف کند تا کشتزارهای ایشان شود .

در 696 غازان‌خان ، محمدشاه پسر حجاج سلطان را به کرمان فرستاد ، چون در این هنگام نصرت مَلِک شورش کرده و در قلعه بم متحصن شده بود . بر طبق مطالب تاریخ آل‌مظفر ، امیر مبارز‌الدین از شاهان آل‌مظفر ،‌ پس از چهار سال محاصره قلعه بم ، آن را گشود و سرانجام در قلعه بم درگذشت . بم در دوره آل‌مظفر رو به ویرانی نهاد . حمدالله مستوفی قلعه بم را همان قلعه هفتواد دانسته است . به نوشته او « کرم هفتواد در بم بترکید ». در 742 ، هنگام یورش امیر مبارزالدین به قلعه بم ، اخی شجاع‌الدین خراسانی که مدتی کوتوال قلعه بم بود ، ارگ بم را تعمیر کرد و آماده دفاع شد .

 blogfa.com

GIS و نقشه برداری در ایران

ایرانیان باستان نقش برجسته‌ای در پایه گذاری علم نقشه برداری داشته اند. اکتشافات دریایی که از زمان گذشته انجام گرفته است موید این مطلب است . در ایران باستان می‌‌توانستند عرض جغرافیایی را تعیین کنند ولی تعیین طول جغرافیایی با دشواری بسیار همراه بوده است .آنها برای مسافرتهای خود نیاز به نقشه داشتند و نقشه هایی نیز بدون توجه به فواصل رسم می شده است. تعیین موقعیت در روی زمین و فراهم آوردن هر گونه نقشه در جهان باستان نیز نیاز به در دست داشتن ابزارها و بهره وری ا ز قواعدی داشته است .مصریان روشهایی برای اندازه گیری ارتفاع بین دو نقطه و تعیین فاصله افقی آندو داشته‌اند طناب، ترازو گونیا از ابزارهای نخستین نقشه برداری بوده‌اند و کم کم تراز و خط کش و پرگار به آن افزوده گشت.

دانشمندان ایرانی به کمک استرلاب عرض جغرافیایی و با استفاده از ساعت آبی طول جغرافیایی را در هر نقطه از مرز اندازه گیری می‌‌کردند. ابوریحان بیرونی دانشمند بزرگ ایرانی در زمینه‌های گوناگون اندازه گیری نجومی ،و فواصل بین شهرها ،مطالعات بسیار ارزنده‌ای انجام داده است نقشه برداران قدیم برای تعیین امتداد، فاصله و زاویه وسایلی ساخته بودند که نخستین آنها ریسمان بود و همچنین برای تعیین تراز افقی تراز هایی ساخته بودند و این تراز در طول تاریخ فرمهای گوناگونی به خود گرفته است. کهن‌ترین آن تراز آبی بوده است که نوع تکامل یافته تر آن همان شیلنگ تراز است که بناهای امروزی از آن استفاده می‌‌کنند. دوربین تئودولیت کرجی دانشمند ایرانی مخترع دستگاههای با ارزشی بوده است. وی را می‌‌توان مخترع نخستین دوربین تئودولیت به شمار آورد. وی صفحه‌ای را مدرج کرده و لوله‌ای با قابلیت گردش 360 درجه برروی آن سوار کرد و این صفحه توسط زنجیری آویزان می‌‌شد و توسط شاقولی بر روی آن عمود می‌شد که با آن زوایای بین دو نقطه را می‌‌خواند و با استفاده از تئوریهای مثلثات ارتفاع کوه ها و اختلاف بلندی ها را بدست می‌‌آورد ..اختراع قطب نما را نیزبه ایرانیان نسبت می‌‌دهند.

مفهوم GIS مخفف Geographic Information System به معنی سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد. سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) بستری برای ذخیره ، نگهداری ، مدیریت و تجزیه و تحلیل اطلاعات جغرافیایی می باشد و جهت کار همزمان با داده هایی که وابستگی مکانی (جغرافیایی) و توصیفی دارند، طراحی شده است. برای بهره گیری صحیح از قابلیتهای یک GIS، در درجه اول نیاز به درک صحیح از سیستم GIS و سپس ساختار اطلاعات در آن میباشد.جهت پیاده سازی یک سیستم GIS ، توجه به ماهیت و ساختار اطلاعات جغرافیایی متشکله آن که رکن اساسی هر سیستمGIS را تشکیل داده و توانمندیها و پتانسیلهای آن را تعیین میکند، اجتناب ناپذیر است. سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) یک سیستم کامپیوتر مبنا می باشد که به عنوان یک مجموعه متشکل از سخت افزار، نرم افزار، اطلاعات جغرافیایی، نیروی انسانی و مدلهای پردازش داده، به منظور تولید، ذخیره سازی، نمایش، بازاریابی، پردازش، بهنگام رسانی و... اطلاعات جغرافیایی مربوط به عوارض و پدیده های مختلف، مورد استفاده قرارمی گیرد. وظایف اصلی یک سیستم اطلاعات جغرافیایی یک سیستم اطلاعات جغرافیایی ( GIS)، اصولاً شش فعالیت اصلی زیر را شامل می‌شود‌:
• ورود اطلاعات
• دستکاری و ویرایش اطلاعات
• مدیریت اطلاعات
• پرسش و پاسخ و تجربه و تحلیل اطلاعات
• نمایش اطلاعات ورود اطلاعات قبل از آنکه اطلاعات جغرافیایی بتوانند وارد محیط GIS شده و مورد استفاده قرار گیرند، می بایست این اطلاعات به فرمت و ساختار رقومی قابل قبول سیستم GIS، تعدیل شوند.

منابع تولید کننده اطلاعات مورد نیاز یک سیستم GIS :
• تصاویر ماهواره ای و تکنیکهای سنجش از دور
• عکسهای هوایی و تکنیکهای فتوگرامتری
• نقشه برداری کلاسیک
• سیستم تعیین موقعیت جهانی (GPS)

اسناد، مدارک و نقشه های موجود دستکاری اطلاعات استفاده از انواع داده و اطلاعات مورد نیاز یک پروژه خاص GIS ، نیازمند تبدیل و دستکاری آن اطلاعات به منظور قابل استفاده نمودن آنهادر سیستم می باشد مدیریت اطلاعات برای پروژه های کوچک GIS، امکان ذخیره سازی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی در قالب فایلها و اطلاعات ساده وجود دارد. ولیکن هنگامیکه حجم اطلاعات زیاد باشد و همچنین تعداد کاربران سیستم از یک تعداد محدود فراتر می‌رود، بهترین روش برای مدیریت اطلاعات، استفاده از سیستم مدیریت پایگاه داده (Database ManagementSystem) می باشد. DBMS به منظور ذخیره سازی، سازماندهی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی در GIS مورد استفاده قرار می گیرد. تکنولوژیهای مرتبط با GIS سیستمهای تولید نقشه رقومی (CAD) سیستمهای CAD عموماً به منظور تولید و سازماندهی اطلاعات مکانی در قالب نقشه های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. این سیستمها نوعاً از نظر مدیریت پایگاههای اطلاعات جغرافیایی گسترده و حجیم همچنین انجام پردازشها و تجزیه وتحلیل بر روی اطلاعات، ضعیف بوده و درخصوص مدیریت اطلاعاتی توصیفی دارای محدودیتهای می باشند. سنجش از راه دور (Remote Sensing) سنجش از دور به عنوان علوم ، هنر وتکنولوژی کسب اطلاعات درخصوص پدیده های مختلف سطح زمین از طریق سنجنده هایی که هیچگونه ارتباط مستقیمی با خود پدیده ندارند، شناخته می شود. سنجنده های ماهواره ای نسبت به ثبت و جمع آوری اطلاعات در قالب تصاویر ماهواره ای اقدام نموده و با استفاده از نرم افزارها و سیستمهای پردازش تصاویر ، امکان استخراج اطلاعات و تولید نقشه های مختلف فراهم می گرددد:
به علت فقدان ابزار مدیریت و پردازش رقومی جهت تجزیه وتحلیل اطلاعات جغرافیایی، سیستمهای فوق قابل مقایسه با GIS، نمی باشند. سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS) سیستمهای مدیریت پایگاه داده، به صورت خاص جهت ذخیره سازی و مدیریت انواع مختلف اطلاعات از جمله اطلاعات جغرافیایی، مورد استفاده قرار می گیرند. امروزه DBMS به منظور ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات، بهینه سازی و توسعه یافته اند و GIS نیز از این ابزار، برای اهداف ذخیره سازی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی استفاده می کند. DBMS اصولاً فاقد ابزار تجزیه و تحلیل و نمایش گرافیکی اطلاعات، که در سیستمهای GIS مرسوم وجود دارد، می باشد. دلا‌یل استفاده از GIS امروزه وجود اطلا‌عات به روز‚ به منظور شناخت عوامل طبیعی و انسانی با هدف بهره‌گیری از آن در برنامه ریزی توسعه پایدار‚ امری بدیهی است. به همین دلیل استفاده از اطلا‌عات دربعد سیستمGIS می‌تواند در موارد زیر موثر باشد:
1_ پاسخگوئی به نیاز کاربران در کلیه زمینه ها.
2_ ساماندهی و افزایش بهره وری از منابع موجود.
3_ بهینه سازی سرمایه گذاری ها و برنامه ریزی ها.
4_ ابزاری مفید در جهت تصمیم گیری مدیران.
5_ سرعت و دقت کار.
6_ تعیین قابلیت‌ها ی توسعه در مناطق و مکانهای مختلف

منبع: آبادگران - e-m-c-s.com

 

نقشه برداري و نقشه

نقشه برداري علمي است كه رياضيات را با فنون اندازه گيري و هنر ترسيم توام نموده و بوسيله آن قطعاتي از سطح زمين را با كليه عوارض آن در روي صفحه افقي نمايش ميدهد . پس نقشه تصوير افقي منطقه اي با مقياس كوچك بر روي يك صفحه مي باشد .
واضح است كه براي نشان دادن عوارض در روي يك صفحه احتياج به يك سري عمليات و اندازه گيري ها است كه بطور كلي به سه دسته تقسيم ميشود كه عبارتند از :
1. عمليات صحرائي: شامل شناسائي و بازديد اوليه _ انتخاب رئوس كار و ايستگاههاي اندازه گيري _‌ اندازه گيري طولها و زوايا .
2. محاسبات: انجام محاسبات لازم با توجه به اندازه گيريهاي بدست آمده .
3. تهيه نقشه: انتقال اندازه گيري هاي انجام شده روي صفحه با توجه به محاسبات حقيقي و مقياس مورد در خواست .

تقسيم بندي كلي نقشه برداري
علوم نقشه برداري يا topograohieدر حالت كلي بدو رشته اساسي تقسيم ميشود كه عبارتند از :
الف : توپولو‍‍ژي topologie كه مربوط به كيفيت تشكيل زمين ميشود
ب‌ : توپومتري topometerie كه مربوط به فنون اندازه گيري و تعيين فرم ظاهري زمين مي باشد .
اهميت و موارد استفاده نقشه برداري
نقشه برداري يكي از قديمي ترين تكنيك هاي مورد استفاده بشر بوده و از آن براي تعيين حدود و اراضي استفاده مي كرده اند و چنانكه ميدانيد اين دانش امروزه در كليه امور مهندسي رخنه كرده ، كه از آن جمله ميتوان نقشه برداري براي :
عمليات ساختماني _ ايجاد راهها و شاهراهها و راههاي آهن _‌ايجاد پا ها _ تونلها _ نهرها _ سد ها _ تاسيسات و منابع آبي _ امور كشتيراني _‌كشاورزي _ مهندسي معادن _ زمين شناسي _‌جنگل داري و حتي حفظ آثار باستاني و تشخيص جرائم در تصادفات رانندگي را نام برد .

 blogfa.com